EΦΗΒΕΙΑ- ΝΕΟΛΑΙΑ (ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ)

 

                                                             ΕΦΗΒΕΙΑ- ΝΕΟΛΑΙΑ

 

Εφηβεία: η χρονική περίοδος που αρχίζει από το 11^ο περίπου έτος της ηλικίας και φτάνει μέχρι το 18^ο. Αποτελεί μια μεταβατική περίοδο, κατά την οποία το άτομο μεταβαίνει από την εξαρτημένη παιδική ηλικία στην αυτονομία και υπεύθυνη ενηλικίωση. Κατά τη διάρκειά της ολοκληρώνεται η σωματική ανάπτυξη, η βιολογική ωρίμανση, η πνευματική εξέλιξη, η ψυχολογική διαμόρφωση και συντελείται η κοινωνικοποίηση του ατόμου. Χαρακτηρίζεται ως μια δεύτερη γέννηση, καθώς συντελούνται σημαντικές αλλαγές.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ

Κάθε νέα γενιά έχει τα δικά της ιδιαίτερα γνωρίσματα. Τα γνωρίσματα αυτά έχουν σχέση με τον τρόπο με τον οποίο ζουν οι νέοι, τις ιδιότητες του χαρακτήρα τους, τις αντιλήψεις και τις αρχές που έχουν, τα ενδιαφέροντά τους, τον τρόπο σκέψης και έκφρασής τους, την εξωτερική εμφάνιση και τη συμπεριφορά τους.

 

Ιδιαίτερα γνωρίσματα των νέων

Τα φυσιολογικά χαρακτηριστικά της νεανικής ηλικίας και οι επιδράσεις που δέχονται οι νέοι από την κοινωνία και την εποχή στην οποία ζουν συντελούν στη διαμόρφωση των ιδιαίτερων κοινών γνωρισμάτων τους.

 

Α) Θετικά:

• Έχουν ιδιαίτερα αναπτυγμένη ευαισθησία σε ζητήματα ελευθερίας και δικαιωμάτων.
• Είναι φιλομαθείς και περίεργοι, καθώς σε αυτή την ηλικία γνωρίζουν τον κόσμο.
• Έχουν αναπτυγμένη αντίληψη, λόγω των πολλών και ποικίλων ερεθισμάτων που δέχονται.
• Είναι ιδεολόγοι, ονειροπόλοι, οραματιστές και με ιδανικά.
• Είναι αυθόρμητοι, ενθουσιώδεις και αισιόδοξοι.
• Είναι επαναστάτες, ασυμβίβαστοι, αγωνιστές, έχουν την τάση να αμφισβητούν καθιερωμένες αντιλήψεις, αξίες και τρόπους συμπεριφοράς.
• Είναι ευφάνταστοι, με καθαρή σκέψη και τους αρέσει να πρωτοτυπούν και να καινοτομούν.
• Επιθυμούν τη διάκριση, την επιβράβευση και την αναγνώριση.
• Διαθέτουν θάρρος, τόλμη ζωντάνια, ενεργητικότητα και δύναμη.
• Είναι γενναίοι, δίκαιοι, αποφασιστικοί, με ισχυρή θέληση, θάρρος και πείσμα.
• Είναι κοινωνικοί, συνάπτουν εύκολα σχέσεις με τους συνομηλίκους τους και επικοινωνούν χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες με νέους άλλων χωρών.

 

Β) Αρνητικά:

• Έχουν την τάση να μιμούνται πρότυπα και είδωλα, τόσο από έλλειψη αυτοπεποίθησης όσο και από την ανάγκη να πιστέψουν, να στηριχτούν σε κάτι.
• Είναι απόλυτοι στις απόψεις τους, ισχυρογνώμονες, εγωκεντρικοί και πεισματάρηδες.
• Είναι ανυπόμονοι, βιαστικοί, ορμητικοί και οξύθυμοι.
• Είναι ανώριμοι, άπειροι, ανυπόμονοι, βιαστικοί, επιπόλαιοι και ασυνεπείς.
• Διακρίνονται από ευπιστία, που μερικές φορές φτάνει στα όρια της αφέλειας.
• Δεν έχουν μέτρο, αυτοπειθαρχία, αυτοσυγκράτηση, οργανωτικότητα.

 

Γιατί η νεανική ηλικία είναι η πιο σημαντική της ανθρώπινης ζωής.

Η νεότητα είναι η πιο σημαντική ηλικία της ανθρώπινης ζωής, γιατί στην ηλικία αυτή ο άνθρωπος:

 

• Διαμορφώνει, από κάθε άποψη (βιολογική, νοητική, συναισθηματική, πολιτική, ηθική) την προσωπικότητά του.
• Γίνεται ανεξάρτητος και αυτοδύναμος.
• Βρίσκεται αντιμέτωπος με κρίσιμες επιλογές που θα καθορίσουν τη ζωή του. Για παράδειγμα:

α) Επιλέγει επάγγελμα.

β) Επιλέγει, κατά κανόνα, το σύντροφο της ζωής του.

• Εκτίθεται σε κινδύνους, ενώ δεν είναι ώριμος για να τους αντιμετωπίσει.
• Από την άλλη, είναι η ηλικία της ανέμελης ζωής, της χαράς, της διασκέδασης και των απολαύσεων.

 

Τα σοβαρότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι σημερινοί νέοι

• Το πρόβλημα της ουσιαστικής παιδείας (ελλείψεις σε υποδομή και διδακτικό προσωπικό, ξεπερασμένες μέθοδοι διδασκαλίας, απομνημόνευση, βαθμοθηρία, εξετάσεις…).
• Οι εντατικοί ρυθμοί ζωής, που τους προξενούν άγχος και περιορίζουν δραματικά τον ελεύθερο χρόνο και την ψυχαγωγία τους προκειμένου να είναι συνεπείς στις πολλές υποχρεώσεις με τις οποίες είναι επιφορτισμένοι.
• Η επαγγελματική τους αποκατάσταση.
• Ο σωστός προσανατολισμός τους, επειδή λείπουν ή έχουν κλονιστεί αξίες, οράματα και ιδανικά.
• Οι σχέσεις με τους συνομιλήκους και με το άλλο φύλο.
• Οι συγκρούσεις με τους γονείς και το χάσμα των γενεών.
• Η αύξηση της βίας, η εγκληματικότητα, η διαφθορά, τα ναρκωτικά, ο ρατσισμός...
• Η αναξιοκρατία, η ανηθικότητα, η κοινωνική αδικία και ανισότητα.

 

Λόγοι για τους οποίους ορισμένοι νέοι εκτρέπονται σε βίαιες και αντικοινωνικές ενέργειες (εγκληματικότητα, χουλιγκανισμός, εξτρεμισμός)

• Η αδυναμία της οικογένειας να διαπαιδαγωγήσει και να καθοδηγήσει σωστά τους νέους αυτούς.
• Το σχολείο, που δεν εμπνέει αρχές και οράματα και δε στρέφει το ενδιαφέρον των νέων σε δημιουργικούς σκοπούς, στην πραγματοποίηση των οποίων οι νέοι θα διοχετεύσουν το δυναμισμό τους.
• Η τηλεόραση με τα πρότυπα βίας, εγκληματικότητας και ανηθικότητας που προβάλλει.
• Ο καταναλωτισμός και η επιδίωξη, με κάθε μέσο, του ευδαιμονισμού.
• Η ανεργία και η διάψευση προσδοκιών που αυτή συνεπάγεται.
• Οι σύγχρονες μορφές παθητικής ψυχαγωγίας υποθάλπουν τη βιαιότητα,
• Οι κοινωνικές ανισότητες, διακρίσεις και αδικίες.
• Οι πιεστικές συνθήκες διαβίωσης στις μεγαλουπόλεις, που δε δίνουν ευκαιρίες για διέξοδο και εκτόνωση της νεανικής ενεργητικότητας.
• Ο αποκλεισμός των νέων από πολιτικές δημοκρατικές διαδικασίες, καθώς πολλές αποφάσεις, οι οποίες μάλιστα τους αφορούν, παίρνονται ερήμην τους.
• Ο φανατισμός και η μισαλλοδοξία των νέων που είναι ενταγμένοι σε ομάδες.

 

Τα πρότυπα και τα είδωλα των νέων

 

Πρότυπο: πρόσωπο, τρόπος ζωής ή αξία που λειτουργεί ως παράδειγμα προς μίμηση. Τα πρότυπα που προβάλλονται διαφέρουν σε κάθε εποχή, αφού διαμορφώνονται με βάση τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες, τις αξίες και τις ιδέες κάθε κοινωνίας.

Είδωλο: πρόσωπο που γίνεται αντικείμενο υπέρμετρης λατρείας, θαυμασμού- ίνδαλμα. Συνήθως είναι αστέρας της τέχνης και του αθλητισμού που προωθείται για οικονομικούς κυρίως λόγους από τα Μ.Μ.Ε. και τη διαφήμιση. Η δόξα του είναι εφήμερη. Προβάλλει στους νέους έναν κόσμο ψευδαισθήσεων όπου όλα είναι τέλεια (δόξα, ομορφιά, επιτυχία, δύναμη), χωρίς όμως ουσιαστικά να δίνει απάντηση στους ουσιαστικότερους προβληματισμούς της νεολαίας («προκατασκευασμένο»- «πρόσκαιρο» πρότυπο)

 

Τα πρότυπα των νέων προέρχονται από το χώρο:

·       Της οικογένειας, του σχολείου, του στενού κοινωνικού περιβάλλοντος.

·       Του θεάματος (ηθοποιοί, μοντέλα, τραγουδιστές, μουσικοί, τηλεπαρουσιαστές…)

·       Του αθλήματος(ποδοσφαιριστές, πρωταθλητές…)

 

 

Η μίμηση των προτύπων από τους νέους μπορεί να έχει αποτελέσματα:

Α) Θετικά:

·       Παραδειγματισμός.

·       Απόκτηση γνώσεων και εμπειριών.

·       Καλύτερη προσαρμογή στο περιβάλλον.

·       Ανάπτυξη νέων ενδιαφερόντων και ασχολιών.

Β) Αρνητικά:

·       Προβολή αρνητικών προτύπων με βίαιη ή αντικοινωνική συμπεριφορά.

·       Προβολή υλιστικών και επιφανειακών αξιών (θεοποίηση χρήματος, προσωπικό όφελος με κάθε τρόπο…)

 

Αίτια που ωθούν τους νέους στο ν’ αποδέχονται και να μιμούνται πρότυπα:

·       Η έμφυτη την τάση για μίμηση.

·       Η παρορμητικότητα των νέων και το γεγονός ότι εντυπωσιάζονται εύκολα από τη συμπεριφορά ορισμένων ανθρώπων την οποία θέλουν να μιμηθούν.

·       Ιδεολογικοί λόγοι, ευρύτερη κοσμοθεωρία, τρόπος ζωής ή συμπεριφοράς που θέλουν να εκδηλώσουν.

·       Τρόπος λειτουργίας Μ.Μ.Ε. και διαφήμισης.

 

 

           Η κοινωνία περνά τα πρότυπά της μέσα από :

1.      την οικογένεια : οι γονείς με τη συμπεριφορά τους αποβαίνουν αρνητικά ή θετικά πρότυπα.

2.      το σχολείο (περιεχόμενο σπουδών, συμπεριφορά εκπαιδευτικών).

3.      τα Μ. Μ. Ε. (προβολή και δημιουργία ηρώων).

4.      το κοινωνικό περιβάλλον (φιλίες, διαπροσωπικές σχέσεις, επαγγελματικό περιβάλλον).

5.      το πολιτιστικό παρελθόν (η παράδοση, η ιστορία).

6.       τους πολιτιστικούς φορείς ( θέατρο, κινηματογράφος, τέχνες).

7.      από κοινά αποδεκτά πρότυπα(καλλιτέχνες, πολιτικούς, πνευματικούς ανθρώπους).

 

 Σημασία των προτύπων για τους νέους :

1.      αποτελούν σημείο αναφοράς για τους νέους, οι οποίοι προσπαθούν να εξισορροπήσουν τις προσωπικές τους ανάγκες και φιλοδοξίες με τις απαιτήσεις του κοινωνικού περιβάλλοντος.

2.      καλύπτουν τα κενά που δημιουργούνται από την απεξάρτησή τους από τα γονικά πρότυπα.

3.      αποτελούν ένα από τους σπουδαιότερους παράγοντες κοινωνικοποίησης.

4.      ασκούν ένα ιδιόμορφο και δύσκολα αναγνωρίσιμο κοινωνικό έλεγχο.

 

 

 

 Τα θετικά πρότυπα που πρέπει να προβάλλονται (με βάση τα προβλήματα της εποχής μας) :

1.      του ιδεολόγου, του ατόμου με ηθικές αξίες και ιδανικά (εποχή : κρίση αξιών και ιδεολογιών, υλιστική νοοτροπία).

2.      του αγωνιστή (εποχή :παθητικότητα, εφησυχασμός, ατομικισμός, πολιτική αλλοτρίωση).

3.      του ατόμου με υγιή πολιτική συνείδηση ( εποχή : «οπαδοποίηση», πελατειακές σχέσεις ανάμεσα σε κράτος και πολίτη, κομματικός φανατισμός).

4.      του πνευματικού ανθρώπου (εποχή : κυριαρχία ειδώλων, αδιαφορία για την πνευματική καλλιέργεια).

5.      του ολοκληρωμένου (ηθικά και πνευματικά) επιστήμονα (εποχή : εξειδίκευση, τεχνοκρατική αντίληψη).

6.      του ανθρώπου με οικολογικές ευαισθησίες (εποχή :οικολογική κρίση, φαινόμενο θερμοκηπίου, τρύπα του όζοντος…).

7.      του φιλειρηνιστή (εποχή : πυρηνική απειλή, εξοπλισμοί, έξαρση εθνικισμού.

8.      του ατόμου με οικουμενική συνείδηση (εποχή :παγκοσμιοποίηση φαινομένων και προβλημάτων).

 

 Τα αρνητικά πρότυπα που προβάλλονται στις μέρες μας :

1.      του ευτυχισμένου καταναλωτή (που ταυτίζει το «είναι» με το «έχειν» και διακατέχεται από πνεύμα υλικού ευδαιμονισμού).

2.      του οικονομικά και επαγγελματικά επιτυχημένου (με χρήση αθέμιτων μέσων και ελάσσονος μόχθου).

3.      του εξειδικευμένου τεχνοκράτη που είναι  προσαρμοσμένος στις απαιτήσεις της σύγχρονης ανταγωνιστικής εποχής.

4.      του ατομικιστή, που επιδιώκει λύσεις χωρίς συλλογική δράση και δε συμμετέχει στα κοινωνικά κινήματα.

5.      του ατόμου που εξιδανικεύει τη σωματική διάσταση και αδιαφορεί για την ηθική και πνευματική πτυχή της προσωπικότητάς του.

6.      πρότυπα βίας.

7.      τα είδωλα, αστέρες της τέχνης και του αθλητισμού, πρότυπα κατασκευασμένα που προωθούνται από το οικονομικό και κοινωνικό κατεστημένο για λόγους εμπορευματοποίησης και αποπροσανατολισμού των πολιτών.

     (  Οι λόγοι  της κατασκευής ειδώλων :

1.      τα αίτια του φαινομένου είναι κυρίως οικονομικά. Πρωταρχικός στόχος της κατασκευής των ειδώλων είναι η αύξηση των κερδών για τους κατασκευαστές τους. Η προβολή τους δημιουργεί στο κοινό τεχνητές ανάγκες είτε για την «απόλαυση» του ίδιου του ειδώλου, είτε για την ιδιοποίηση του προϊόντος, που αυτό διαφημίζει[το διαφημιζόμενο προϊόν επενεργεί υποσυνείδητα στον καταναλωτή : νομίζει πως, αν τα ο αποκτήσει, θα μοιάσει με το είδωλο που το διαφημίζει].

2.      ορισμένες κοινωνίες τα χρησιμοποιούν ως «ναρκωτικό» κατά της πνευματικής, πολιτικής και ηθικής ανησυχίας. Όταν μια κοινωνία δεν έχει ή δεν θέλει να προβάλλει ήρωες-πρότυπα, προωθεί στους νέους είδωλα, φτηνά υποκατάστατα. Το είδωλο καλείται να καλύψει τα υπαρξιακά  κενά, τα ιδεολογικά αδιέξοδα, τις πνευματικές ανησυχίες και τους προσωπικούς προβληματισμούς των νέων. Όταν μια κοινωνία δε θέλει να της θέτουν οι νέοι ερωτήματα, τους προσφέρει ως ηρεμιστικό τα είδωλα.)

 

 Αίτια επικράτησης αρνητικών προτύπων :

1.      ημιμάθεια της εποχής και τάση για εξειδίκευση.

2.      πνευματική και ηθική κρίση της εποχής μας (προβολή χρήματος, έλλειψη αξιών, ενδιαφέρον για τη σωματική και μόνο ανάπτυξη).

3.      διάδοση των προτύπων από τα Μ. Μ. Ε.  και τον Τύπο(διαφημίσεις, σήριαλ, ταινίες).

4.      τουρισμός(ξενομανία, μιμητισμός).

 

 

 Συνέπειες των αρνητικών προτύπων :

          (για το άτομο :)

1.      εμποδίζουν την πνευματική καλλιέργεια.

2.      δημιουργούν καταναλωτικό πνεύμα.

3.      περιορίζουν τον ιδιαίτερο – προσωπικό τρόπο έκφρασης και αποπροσανατολίζουν τους νέους.

4.      δημιουργούν φανατισμό : οι άνθρωποι γίνονται μονόπλευροι, αδιάλλακτοι, αυξάνεται η βία και η εγκληματικότητα.

5.      δυσκολία ομαλής κοινωνικής συνύπαρξης.

6.      δημιουργία άγχους, ανασφάλειας, ψυχολογικών προβλημάτων.

          (για την κοινωνία :)

1. οικονομική εκμετάλλευση.
2. κρίση κοινωνικών θεσμών.
3. διεύρυνση του χάσματος γενεών.
4. αδυναμία της πολιτείας να χρησιμοποιήσει δημιουργικά ένα μέρος της νεολαίας της.

 

 Μέτρα για τον περιορισμό των αρνητικών προτύπων : χρέος της πολιτείας είναι :

1.      να μην προβάλλει τέτοια αρνητικά πρότυπα.

2.      να δώσει κίνητρα για σωστή και ολοκληρωμένη, βασιζόμενη στην ανθρωπιστική παιδεία, μόρφωση.

3.      να παρέχει δυνατότητες στα άτομα για απασχόληση που ικανοποιεί τις ανάγκες και τις κλίσεις τους.