ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ-ΠΑΡΝΑΣΣΙΣΜΟΣ

         ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Από την παραδοσιακή στη μοντέρνα ποίηση

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: Παρνασσισμός

        

        

Από το βιβλίο Κ.Ν.Λ. Α΄ Λυκείου μελετάμε τα ποιήματα:

Κ. Παλαμάς: «[Πατρίδες! αέρας, γη…]» (σ. 421)

Ι. Γρυπάρης: «Εστιάδες» (σ. 456)

Α. Σικελιανός: «Δείπνος» (σ. 467)

Κοινές ερωτήσεις

1.     Να αναγνωρίσετε χαρακτηριστικά της  παραδοσιακής ή μοντέρνας ποίησης στα ποιήματα.

2.     Να εντοπίσετε γνωρίσματα του λογοτεχνικού ρεύματος του παρνασσισμού στα ποιήματα (να γίνει αναφορά σε συγκεκριμένους στίχους). Σε ποια σημεία υπάρχει διαφοροποίηση του ελληνικού από τον γαλλικό παρνασσισμό;

3.     Να εντοπίσετε και να καταγράψετε τις λέξεις ή τις φράσεις που νομίζετε ότι λειτουργούν ως σύμβολα

       στα  ποιήματα και να εξηγήσετε τη λειτουργία τους.

4.     Να επισημάνετε εκφραστικά μέσα και εκφραστικούς τρόπους (μεταφορές, παρομοιώσεις, εικόνες,

       στοιχεία που αφορούν στη γλώσσα, όπως λόγιες, λαϊκές, ιδιωματικές ή αντιλυρικές λέξεις κ.λ.π.) και να

 σχολιάσετε τη λειτουργία τους.

5.     Να σχολιάσετε σύντομα τα βασικά θέματα των ποιημάτων και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με  

αντίστοιχες παραπομπές.

Ατομικές εργασίες

1.     Ποιο φιλοσοφικό προβληματισμό εκφράζει ο Παλαμάς στο συγκεκριμένο ποίημα σχετικά με τη ζωή, τη φύση και την ύπαρξη του ανθρώπου;

2.       Να βρείτε πληροφορίες για τις Εστιάδες Παρθένες ως μυθολογικά πρόσωπα στην Αρχαία Ρώμη. Πώς αξιοποιεί ο ποιητής αυτή τη μυθική παράδοση; Τι συμβολίζουν, τελικά, οι Εστιάδες;

3.     Με βάση τον πίνακα «Ο όρκος  των Ορατίων» του Ζαν Λουί Νταβίντ και το ποίημα του Γρυπάρη, να αναφερθείτε στις επιρροές που άσκησε η ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα στο κίνημα του Παρνασσισμού τόσο στη λογοτεχνία όσο και στη ζωγραφική.

4.     ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ και ο ρόλος τους στη σημερινή κοινωνία (άρθρο του Μ. Πλωρίτη)

«Ο αληθινός πνευματικός άνθρωπος όχι μόνο στοχάζεται για τον εαυτό του και τους άλλους μα και δρα για τους άλλους». Πνευματικός άνθρωπος, που πιστεύει πως είναι «επαρκής καθ’ εαυτόν», είναι στείρος εγωιστής και άγονος ομφαλοσκόπος. Ο αληθινός πνευματικός άνθρωπος όχι μόνο στοχάζεται για τον εαυτό του και τους άλλους, μα και κάτι περισσότερο: δρα για τους άλλους. Όσο σοφός, όσο «ευλογημένος» κι αν είναι, άμα παραμένει αδρανής, καταντά άχρηστος.  Και το χρέος αυτό του πνευματικού ανθρώπου γίνεται πολλαπλάσιο σε ώρες κρίσης – κρίσης ιδεών, αρχών, θεσμών, δικαιωμάτων. Τότε, προπάντων, έχει καθήκον ο πνευματικός άνθρωπος να δράσει, να μιλήσει, ν’ αγωνιστεί, για να υπερασπίσει τα «παλλάδια» τα δικά του και της κοινωνίας, για να φωτίσει τους αφώτιστους να νικήσει τους νωθρούς, να γαλβανίσει τους ενθουσιώδεις, να ξεσκεπάσει τους καπήλους, να καταγγείλει τους επιτήδειους. Τότε, όταν απειλείται η ελεύθερη σκέψη, ο ελεύθερος λόγος, δηλαδή, η ίδια η υπόσταση του πνευματικού και κάθε ανθρώπου, θα δείξει ο πνευματικός άνθρωπος αν «τηρεί» πραγματικά την «πίστη» που επαγγέλλεται. Σωπαίνοντας από αυταρέσκεια, δειλία ή καιροσκοπία, όχι μόνο προδίνεται αλλά και προδίνει. «Αδικεί πολλάκις ου μόνον ο ποιών τι, αλλά και ο μη ποιών», λέει ο Μάρκος Αυρήλιος. Και ο πνευματικός άνθρωπος που σωπαίνει στις κρίσιμες ώρες αδικεί όχι μόνο τους άλλους μα, σε τελευταία ανάλυση, και τον ίδιον τον εαυτό του. Γιατί, κλείνοντας τα μάτια του στο εξανδραποδισμό των γύρω του, θα τ’ ανοίξει μια μέρα και θα δει πως έχει γίνει ανδράποδο και ο ίδιος.    Σε τέτοιες ώρες κρίσης δείχνει ο πνευματικός άνθρωπος αν είναι οδηγός ή οδηγούμενος, «όρθιος ή ορθούμενος», αν στέκεται όρθιος μόνος του ή τον στήνουν όρθιο οι άλλοι. Αλλά πνευματικός άνθρωπος που δέχεται το ρόλο του ουραγού της αγέλης, που παραδέχεται να «πειθαρχεί» σε κατάσταση ανδρείκελου, που απαρνιέται το σπουδαιότερο κι ευγενικότερο μέρος της αποστολής του, παύει να είναι πνευματικός ηγέτης [...]. Μ. Πλωρίτης.

          --Ποιους θεωρείτε εσείς πνευματικούς ανθρώπους; Τους ταυτίζετε με τους διανοουμένους;

         ---Υπάρχουν στην εποχή μας; Ακούγεται η φωνή τους; Ποιος είναι ο ρόλος τους στις παρούσες συνθήκες;

---Να απευθύνετε  μία γραπτή επιστολή  στην πνευματικούς ανθρώπους του τόπου μας, τονίζοντας τις      ευθύνες και τις υποχρεώσεις τους απέναντι στο κοινωνικό σώμα.

5.     Στο ποίημα του Ι. Γρυπάρη ποιο θαύμα περιμένει ο ποιητής και τι ελπίζει απ’ αυτό;

6.     Στο ποίημα του Α. Σικελιανού α) ποια συναισθηματική κατάσταση κυριαρχεί στην πρώτη και ποια στη δεύτερη στροφή; β) σε ποιους στίχους υποδηλώνεται η βαθύτερη επικοινωνία του ανθρώπου με τη φύση και με ποια εικόνα;

7.     Να βρεθούν οι ορισμοί των λέξεων: διασκελισμός, ρυθμός, αφού συμβουλευθείτε τη διεύθυνση του λεξικού λογοτεχνικών όρων: http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-A111/683/4522,20474/

Και τον όρο: λυρικά στοιχεία  από τη διεύθυνση : http://fotodendro.blogspot.gr/2012/11/v-behaviorurldefaultvmlo.html

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Π  ΑΡΝΑΣΣΙΣΜΟΥ

 Ο παρνασσισμός αντιδρώντας στη θεματική του ξεπεσμένου ρομαντισμού αλλά και στο ατημέλητο ύφος και στους υπερβολικούς αισθηματισμούς του, αναζήτησε την έμπνευσή του στην κλασική παράδοση, κυρίως στον αρχαίο ελληνικό και ρωμαϊκό πολιτισμό.

Νέα Αθηναϊκή Σχολή (γενιά του 1880)

Λογοτεχνικό κίνημα που εμφανίζεται στη Γαλλία στα μέσα του 19ου αι. ως στο Ρομαντισμό.

• Δίνει μεγάλη σημασία στην ακρίβεια της έκφρασης και στη λεπτομέρεια
• Καλλιεργεί ποίηση απρόσωπη και αντικειμενική,
• Υιοθετεί απόλυτα ισορροπημένο και ψυχρό ποιητικό τόνο (ποίηση χωρίς αληθινή ζωή, χωρίς ανθρώπινη παρουσία, χωρίς συναίσθημα)
• Επιδιώκει την απουσία κάθε συναισθήματος, πάθους, έντασης. Οι Έλληνες παρνασσιακοί διατήρησαν αρκετά το συναίσθημα στην ποίησή τους κυρίως όσον αφορά κάποια υποκειμενική στάση απέναντι στα θέματά τους.
• Επιδιώκει να εκφράσει την ηρεμία, τη γαλήνη , την απάθεια. Οι Έλληνες παρνασσιακοί δεν έφτασαν ποτέ στην τέλεια απάθεια.
• Υιοθετεί την πλαστικότητα και την αρμονία της κλασικής τέχνης
• Ενδιαφέρεται υπερβολικά για τη μορφή
• Σέβεται τους ρυθμικούς, μετρικούς και στιχουργικούς κανόνες
• Επεξεργασία του στίχου
• Ομοιοκαταληξία
• Θέματα: μυθολογία, ιστορία, χαμένοι πολιτισμοί της αρχαιότητας (ελληνικός και ινδικός πολιτισμός ) και απεικονίζουν εξωτικά τοπία, ζώα, έργα τέχνης κτλ
• Δημοτική γλώσσα (γενιά του δημοτικισμού)
• Απλότητα στην έκφραση, καθημερινότητα, θέρμη της καθημερινής ομιλίας
• Η επιθυμία τους για συμμετρία και μορφική τελειότητα τους έστρεψε σε ποιήματα σταθερής μορφής πχ σονέτα, μπαλάντες κτλ

Έλληνες ποιητές που έγραψαν κυρίως παρνασσιακά ποιήματα:

Κωστής Παλαμάς, Ιωάννης Γρυπάρης, Γεώργιος Δροσίνης, Αριστομένης Προβελέγγιος, Λορέντζος Μαβίλης, Άγγελος Σικελιανός, Κώστας Βάρναλης (μεταγενέστεροι), ...

YU

Σονέτο (ή δεκατετράστιχο)

Είναι ποίημα σταθερής μορφής και συνήθως λυρικού περιεχομένου. Η ονομασία «σονέτο» προέρχεται από την ιταλική γλώσσα: sonetto = σύντομος, μικρός ήχος∙ μικρό σύντομο τραγούδι, τραγουδάκι (στα λατινικά sonus = ήχος). Η ελληνική ονομασία «δεκατετράστιχο» είναι περισσότερο εύστοχη: στηρίζεται σ’ ένα εξωτερικό γνώρισμα, που είναι ο σταθερός αριθμός στίχων.

Το σονέτο στην κλασική καταρχήν μορφή του, παρουσιάζει τα ακόλουθα εξωτερικά χαρακτηριστικά:

α) είναι ποίημα ολιγόστιχο∙ αποτελείται από δεκατέσσερις στίχους, που κατανέμονται σε τέσσερις στροφές

β) οι δύο πρώτες στροφές είναι τετράστιχες, ενώ οι δύο τελευταίες τρίστιχες∙ έχουμε δηλαδή το σχήμα: 4 – 4 – 3 – 3

γ) το μέτρο είναι κανονικά ιαμβικό και οι στίχοι ενδεκασύλλαβοι

δ) στις δύο πρώτες τετράστιχες στροφές, η πιο συνηθισμένη μορφή ομοιοκαταληξίας είναι η σταυρωτή (α ββ α)

ε) στις δύο τελευταίες τρίστιχες στροφές η ομοιοκαταληξία μπορεί να παρουσιάζει ποικίλους συνδυασμούς και τύπους. Πάντως, ένας τουλάχιστον στίχος της μιας στροφής πρέπει να ομοιοκαταληκτεί με έναν της άλλης.

Έκθεση Γ-ΘΕΜΑ Δ

  Πολιτικά Διδάγματα από τη νέα Κρίση

Παναγιώτης Κ. Ιωακειμίδης
Το Βήμα, 29/03/2020

Κάποια στιγμή θα τελειώσει ο εφιάλτης αυτός. Αν και δεν πρόκειται να επιστρέψουμε στην “προτέρα κατάσταση”. Ο κόσμος θα είναι – πρέπει να είναι – διαφορετικός. Πόσο διαφορετικός θα το δούμε (όσοι επιβιώσουμε). Η πανδημία θα πρέπει να αποτελέσει τομή. Τα μαθήματα πολιτικής που θα πρέπει να αντλήσουμε είναι ήδη ορατά. Συνοψίζω μερικά. Η πανδημία λοιπόν φωτίζει, αναδεικνύει την ανάγκη για:

Πρώτον, Συνεργασία: βαθύτερη παγκόσμια, πολυμερή, θεσμική συνεργασία, τη συνεργασία που επιχείρησαν να υπονομεύσουν οι κάθε είδους λαϊκιστές […]. Οι παγκόσμιες απειλές όπως μια πανδημία χρειάζονται παγκόσμιες απαντήσεις που μόνο μέσα από τη συντονισμένη δράση και συνεργασία μπορούν να προκύψουν. Τα εθνικά μέτρα είναι αναπόφευκτα αλλά οι λύσεις σε παγκόσμια κλίμακα συνιστούν την απάντηση. Η συντονισμένη δράση είναι η επιλογή.

Δεύτερον, Ηγεσία: Για να υπάρξει παγκόσμια πολυμερής συνεργασία θα πρέπει να υπάρχει ως προϋπόθεση παγκόσμια ηγεσία. Που σήμερα δεν φαίνεται να υπάρχει. […] Η παγκοσμιοποίηση χρειάζεται θεσμική και κανονιστική εμπλαισίωση και την ανάλογη πολιτική ηγεσία. Διαφορετικά μαζί με τα θετικά της παράγει και εξόχως ζημιογόνες συνέπειες.

Τρίτον, ενίσχυση ΕΕ: Για μια ακόμη φορά η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) δείχνει σε στιγμές κρίσης την αναγκαιότητά της αλλά και τα ελλείμματα της. Προσφέρει μια αίσθηση θεσμικής ηγεσίας στον Ευρωπαϊκό χώρο. Προσπαθεί να ενορχηστρώσει και να συντονίσει δράσεις για να μην επικρατήσει το απόλυτο χάος στον Ευρωπαϊκό χώρο. Προσπαθεί να στηρίξει τα κράτη μέλη της υλοποιώντας έστω περιορισμένες μορφές αλληλεγγύης προκειμένου να αντιμετωπισθεί η πανδημία αυτή καθ εαυτή αλλά και οι πολλαπλές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειές της (οικονομική ύφεση, κλπ.). Ωστόσο η Ένωση διαθέτει περιορισμένες αρμοδιότητες τόσο στον τομέα δημόσιας υγείας (άρθ. 168 Συνθήκης Λισσαβώνας) όσο και σ αυτόν της διαχείρισης κρίσεων (crisismanagement). Είναι επομένως σημαντικό η πανδημία να λειτουργήσει ως ευκαιρία για την ενίσχυση, μεταξύ άλλων, των αρμοδιοτήτων και του ρόλου της .

Τέταρτον, ενίσχυση κοινωνικού κράτους: Η πανδημία και η αντιμετώπισή της διέλυσαν και τις τελευταίες αμφισβητήσεις που μπορεί να υπήρχαν για τον ευεργετικό ρόλο του κράτους και ειδικότερα του κοινωνικού κράτους πρόνοιας ιδιαίτερα στον τομέα της υγείας. Δεν μιλάμε για κρατισμό. Μιλάμε για το κράτος και το ρυθμιστικό του ρόλο καθώς και το ρόλο της παροχής των βασικών κοινωνικών υπηρεσιών πρώτα απ όλα στο πεδίο της υγείας (αλλά και παιδείας, περιβάλλοντος, κλπ.). Είναι αδύνατο να σκεφθεί κάποιος το πώς θα μπορούσε να αντιμετωπισθεί η κρίση του κορωνοϊού χωρίς τις ρυθμίσεις του κράτους και χωρίς το Εθνικό Σύστημα Υγείας – ΕΣΥ. […]

Πέμπτον, ενίσχυση έρευνας: Καθίσταται προφανές ότι θα πρέπει να ενισχυθεί αποφασιστικά η έρευνα πρωτίστως στον τομέα της υγείας με δραστική αύξηση των χρηματοδοτήσεων. Εάν όπως έχει γραφτεί, υπάρχουν ούτε λίγο ούτε πολύ 9.000 ανίατες ασθένειες σήμερα (από τον καρκίνο, κλπ.), είναι σαφές στο πού θα πρέπει να διοχετεύσουμε οικονομικούς πόρους κατά προτεραιότητα.

Έκτον, αναδιάταξη προτεραιοτήτων: Η πανδημία επιβάλλει τη ριζική αναδιάταξη των προτεραιοτήτων πολιτικής (policypriorities) που έχουμε διαμορφώσει στη σύγχρονη πραγματικότητα με στρεβλό τρόπο. Να σταθμίσουμε προσεκτικότερα τι είναι αυτό που απειλεί εντονότερα την ανθρώπινη ζωή/ ύπαρξη. Τι συνιστά τελικώς ασφάλεια σε μια διευρυμένη εννοιολόγηση και να επενδύσουμε ανάλογα εκεί.

Έβδομον, σεβασμός στην οικολογική ισορροπία: Σύμφωνα με μια θεωρία, ο ιός προήλθε από τις νυχτερίδες στην επαρχία Χουμπέι της Κίνας μετά από μια τρομακτική ανατροπή της εύθραυστης οικολογικής ισορροπίας στην περιοχή που προέκυψε ως αποτέλεσμα της κατασκευής ενός τεράστιου φράγματος (βλέπε και το ενδιαφέρον άρθρο του Αντ. Καρακούση “Το τρομαγμένο πέταγμα των νυχτερίδων”, ΤΑ ΝΕΑ, 12/3). Η ανατροπή αυτή με καταστροφή και των δασών “τρόμαξε” τις νυχτερίδες που κατέφευγαν εκεί με αποτέλεσμα να εξαπλωθεί ο ιός. Το δίδαγμα σαφές: ο σεβασμός της οικολογικής ισορροπίας είναι αναγκαίος. Διαφορετικά η φύση εκδικείται. […]

Όγδοον, ατομική ευθύνη: Η πανδημία διδάσκει ειδικά στην Ελλάδα την ανάγκη ενδυνάμωσης της ατομικής ευθύνης που είναι τελικά ευθύνη απέναντι στο κοινωνικό σύνολο (έστω κι αν ο ιός λειτουργεί… αντικοινωνικά, απομονώνει τον έναν από τον άλλο – socialdistancing). […]

_________________________
Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρώην Πρεσβευτής – Σύμβουλος του ΥΠΕΞ.

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ

Σε ένα άρθρο (350 λέξεων) που θα δημοσιευθεί στην ιστοσελίδα του σχολείου σας να αναπτύξετε τις προτάσεις σας για ένα από τα πολιτικά διδάγματα που σημειώνει το κείμενο αναφοράς: α)παγκόσμια συνεργασία β) ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης γ)κοινωνικό κράτος δ)επιστημονική έρευνα ε) πολιτικές προτεραιότητες μια κοινωνίας στ) οικολογική ισορροπία ζ) ατομική-κοινωνική ευθύνη.                                                                      (Μονάδες 30)