ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΓΛΩΣΣΑΣ
ΚΡΙΤΗΡΙΑ
ΟΡΙΣΜΟΙ
1.
Κοινή Νεοελληνική: η γλώσσα που είναι κατανοητή και μιλιέται απ’ όλους/ η γλώσσα της
διοίκησης και των Μ.Μ.Ε.
2.
Διάλεκτος:
γλωσσική ποικιλία διαφορετική από την επίσημη μορφή της γλώσσας/ απόκλιση από
την Κοινή Νεοελληνική/αναφέρεται συνήθως σε παραλλαγές μιας γλώσσας που
χρησιμοποιούνται από ομιλητές μιας συγκεκριμένης γεωγραφικής περιοχής ή,
αλλιώς, σε γλωσσικές διαφοροποιήσεις σε σχέση με τον χώρο (Ποντιακή, Κυπριακή,
Καππαδοκική, Κατωιταλική, Ρωμανιώτικη, Τσακωνική, Πολίτικη…)
3.
Ιδίωμα: γλωσσική
ποικιλία που είναι χαρακτηριστική ενός τόπου, αλλά δεν παρουσιάζει σημαντικές
διαφορές από την κοινή, ώστε να μπορεί να θεωρείται διάλεκτός της. Ιδιώματα της
ελληνικής μπορούν να θεωρηθούν τοπικές παραλλαγές, όπως της Σύμης, της Χίου,
των Δωδεκανήσων, του βορειοελλαδικού χώρου, των Κυκλάδων, της Σαμοθράκης κ.λ.π.
(π. χ. στο τοπικό ιδίωμα
της Καλαμάτας είναι πολύ συνηθισμένη η προσφώνηση "Μάνα μου"/
το σύγχρονο νεανικό ιδίωμα
χαρακτηρίζεται από μεγάλο βαθμό πρόσληψης ξένων λέξεων και νεολογισμούς)
4.
Ιδιωματισμός:
κάθε
γλωσσικό στοιχείο (φωνητικό, γραμματικό, συντακτικό, λεξιλογικό) που αναφέρεται
σε γλωσσικό ιδίωμα ή διάλεκτο της Ελληνικής.[π.χ. με δίνει (συντακτικός ιδιωματισμός των βορείων ιδιωμάτων της
Ελληνικής) αντί του κοινού «μου δίνει»/ Κένωσε στο πιάτο, «άδειασε, σερβίρισε,
βάλε στο πιάτο» (λεξιλογικός ιδιωματισμός)/ Πιδί (= παιδί, φωνητικός
ιδιωματισμός)].
5. Ιδιωτισμός: κάθε λεξιλογική φράση της
κοινής Ελληνικής που αποτελεί ιδιαίτερη έκφραση με μεταφορική συνήθως σημασία.
(π.χ. το ’βαλε στα πόδια, τα
τσουγκρίσαμε, πήρε επάνω του, τρώει ξύλο …)
Ασκήσεις
Γεωγραφικές γλωσσικές ποικιλίες
1). Να συμπληρώσετε κάθε κενό με την
κατάλληλη λέξη από αυτές που δίνονται. (Μία λέξη θα χρησιμοποιηθεί τρεις
φορές.)
Ιδίωμα, ιδιωματισμός, ιδιωτισμός,
διάλεκτος
............................ ονομάζουμε μια γλωσσική
ποικιλία διαδεδομένη σε μεγάλη έκταση που παρουσιάζει έντονες αποκλίσεις από την
Κοινή Νεοελληνική, ενώ............................. μια μικρότερη γλωσσική
διαφοροποίηση που δεν εμποδίζει την κατανόηση από τους άλλους ομιλητές. Συχνά
αποκαλούμε ........................και μια ποικιλία της γλώσσας που έμεινε
ακαλλιέργητη. ............................. είναι κάθε γλωσσικό στοιχείο
(φωνητικό, γραμματικό, συντακτικό, λεξιλογικό) που είναι άγνωστο στην Κοινή
Νεοελληνική. Κάθε φράση που λέγεται μόνο στη γλώσσα μας με μεταφορική συνήθως
σημασία είναι……………………..
............................ και
.......................... συναποτελούν και τροφοδοτούν την ελληνική γλώσσα.
2)
Να γράψετε σε κάθε κατηγορία της στήλης Β τους αριθμούς των
παραδειγμάτων της στήλης Α που αντιστοιχούν.
Α Β
1. Σύντεκνε,
σκουτελοβαρίσκω σου!
2. Πουρνό
πουρνό ξεκίνησε
3. Την
έδωσα το βιβλίο
4. Κούνια
που σε κούναγε
5. Κάθεται
σε αναμμένα κάρβουνα
6. Έγινε
καπνός
α) Ιδιωματισμός
7. Ω
ουρανέ, μη βρέξεις πλιο και κάνε μου τη χάρη
8. Θα
φάει το κεφάλι του
9. Βράκανε
τα κουτσία;(Η φράση
σημαίνει «Βράσανε τα κουκιά;»
και προέρχεται από τα Μέγαρα.)
10. Ήβρε
τ’ αθάνατο νερό
11. Τους
έκανε τη ζωή ποδήλατο
β) Ιδιωτισμός
12. Σκοτώνεται
στη δουλειά
13. Κάθισε,
μη κάθεσαι όρθιος
14. Δεν
είχε ανάκαρα να πάει παραπέρα
15. Τον
πήρανε μυρωδιά
16. Αντέστε
στα σπίτια σας
17. Ξεραθήκαμε
στα γέλια
18. -Μας
έφτακε, λέει το παιδί. -Περβάτα και δε μας φτά-
νει.
19. Κοπανιά,
πετάχτηκε από τη θέση του και πήγε και τον
ήβρε
20. Θα
πάω να βρω τον Μάουκα, ...που έχει μες το τσούρ-
μο
του νησιώτες Ναουσαίοι, όλο λεβέντες νέοι.
3)
Να βρείτε τη σωστή ερμηνεία των παρακάτω
ιδιωτισμών:
|
• Τα πίνει
|
Α) πίνει το φάρμακό του
Β) πίνει κάποιο ποτό
Γ) πίνει γάλα
|
|
• Τον έκλεισαν στο φρέσκο
|
Α) τον έκλεισαν σε καινούργιο
δωμάτιο
Β) τον έβαλαν σε μέρος με
καθαρό αέρα
Γ) τον έβαλαν στη φυλακή
|
|
• Μ’ έβαλε μπροστά
|
Α) με μάλωσε
Β) μ’ έβαλε να καθίσω μπροστά
απ’ αυτόν
Γ) μ’ έβαλε στην πρώτη θέση
|
|
• Σηκώνει συζήτηση
|
Α) πρέπει να συζητήσουμε
περισσότερο γι’ αυτό το θέμα
Β) σηκώνεται και συζητά
όρθιος
Γ) το θέμα τελείωσε
|
|
• Δε χαρίζω κάστανα
|
Α) είμαι αυστηρός
Β) δε χαρίζω δώρα
Γ) δε δέχομαι δώρα
|
4) Να παρακολουθήσετε δύο σκηνές ενός επεισοδίου
από τη σειρά του
Mega “ 7 Θανάσιμες Πεθερές- Η Πατρινιά πεθερά, μέρος Β’,
https://www.youtube.com/watch?v=HJ8AJEv-Ptw
, από το 49΄-53΄ κ΄ 54΄-57’ και να απαντήσετε στις ερωτήσεις:
1. Τι συμβαίνει στις δύο
αυτές σκηνές και γιατί υπάρχει δυσκολία (μικρότερη ή μεγαλύτερη) επικοινωνίας;
2. Μπορούμε να μιλήσουμε
για γλωσσικό ρατσισμό; Και αν ναι, από ποιον σε ποιον;
3. Ποιος, κατά τη γνώμη
σας, έχει δίκιο στη διαμάχη μεταξύ νεαρού και πεθεράς στην 1η σκηνή
(49΄-53΄);
4. Πώς καταφέρνουν
τελικά να συνεννοηθούν οι δυο συμπεθέρες στη 2η σκηνή; Ποια είναι η
γλώσσα που τους χωρίζει και ποια αυτή που τους ενώνει;
5. Να υποθέσετε ότι
είστε ένας φίλος του νεαρού στην 1η σκηνή (49΄-53΄) στον οποίο διηγείται τον
διάλογό του με την πεθερά. Προσπαθήστε, επιχειρηματολογώντας, να τον
πείσετε να μην «σπάει πλάκα» με την προφορά των Πατρινιών. (200-250 λέξεις)
ή
6. Να
υποθέσετε ότι είστε μια φίλη της πεθεράς στην οποία διηγείται τον διάλογό της
με τον νεαρό φίλο της κόρης της. Προσπαθήστε, επιχειρηματολογώντας να την
πείσετε να μην είναι τόσο απόλυτη στις απόψεις της για το Πατρινό ιδίωμα.
(200-250 λέξεις)
5) α)Ποια είναι η θέση και τα επιχειρήματα
της συγγραφέως στο παρακάτω κείμενο;
β)Ποια είναι η δική σας άποψη για το θέμα του
σεβασμού της γλωσσικής διαφοροποίησης των μαθητών στο σχολείο;
Συμβουλευτείτε και τον πίνακα που ακολουθεί
Όλοι οι μαθητές που είναι ομιλητές
άλλης παραλλαγής της εθνικής γλώσσας από τη σχολική υφίστανται σαν πρώτο
γλωσσικό μάθημα μόλις βρεθούν μέσα στην τάξη τη βιαιότατη καταδίκη της μητρικής
τους γλώσσας. Oλόκληρο το σημασιολογικό δυναμικό, που διαθέτουν και χάρη στο
οποίο επικοινωνούν θαυμάσια μέχρι εκείνη τη στιγμή με το περιβάλλον,
υποβιβάζεται από το δάσκαλο στην κατηγορία του λάθους ("δεν είναι σωστό
αυτό"), της κακής ποιότητας ("πες το καλύτερα") και της μη
γλώσσας ("αυτό δε λέγεται"). H καταδίκη αυτή της μητρικής του γλώσσας
είναι για το μαθητή ξαφνική και άδικη αμφισβήτηση της ικανότητας που διαθέτει
να χειρίζεται το λόγο και όλες τις περιπλοκές του με άνεση και δημιουργικότητα,
είναι άρνηση της αναμφισβήτητης ικανότητας του να εννοεί και να επικοινωνεί σε
όλα τα επίπεδα, από την έκφραση αναγκών και επιθυμιών μέχρι τη μετάδοση
πληροφορίας και την έκφραση στο αφαιρετικό επίπεδο της φαντασίας.
Mόλις βρεθεί στο καινούριο περιβάλλον του σχολείου, ο μαθητής ομιλητής (τοπικής
ή κοινωνικής) διαλέκτου μαθαίνει από το δάσκαλο ότι δεν ξέρει να μιλάει, αντί
να πληροφορηθεί ότι εκτός από τη γλώσσα του υπάρχει και η άλλη παραλλαγή του
σχολείου, την οποία πρέπει να μάθει, γιατί είναι καταλληλότερη για τις σχολικές
και τις επίσημες συνθήκες επικοινωνίας, άρα απαραίτητη για την εκπαιδευτική
επιτυχία, αλλά και για την κοινωνική άνοδο. Aντί για αυτή την πληροφορία, που
ανοίγει το δρόμο στην εκμάθηση της σχολικής γλώσσας από όλους ανεξαιρέτως τους
μαθητές, κάνει ο δάσκαλος άθελά του και εξαιτίας των γλωσσικών μύθων κάτι
εξαιρετικά βίαιο και παράλογο, αμφισβητεί στους μαθητές την ικανότητα του λόγου
που κατέχουν. Λογική συνέπεια είναι αυτό που καθημερινά και συστηματικά συμβαίνει
σε όλα τα σχολεία, οι μαθητές αυτόλογοκρίνονται, παύουν να μιλούν μέσα στην
τάξη και αντί να εκφράζονται αυθόρμητα, ψάχνουν κάθε φορά ποια θα ήταν η
διατύπωση που αποδέχεται ο δάσκαλος. Έτσι, ψελλίζουν συνήθως σαν άλαλα όντα,
διστάζουν και ξαναρχίζουν, και περιορίζονται μιμητικά στις έτοιμες διατυπώσεις
του βιβλίου. Mέσα στην τάξη οι μαθητές βουβαίνονται, ενώ ξαναβρίσκουν όλη τη
φυσική άνεση στον δημιουργικό λόγο, μόλις βρεθούν έξω από τις σχολικές συνθήκες
και τη βαριά γλωσσική λογοκρισία του σχολείου.
Φραγκουδάκη, Α. 1987. Γλώσσα και Ιδεολογία.
|
ΠΙΝΑΚΑΣ
1 ΟΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΠΟΣΟΣΤΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΠΟΥ
ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝ ΑΝΕΠΙΣΗΜΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟ
|
|
|
ΠΟΣΟΣΤΟ %
|
|
Γεωγραφική γλωσσική ποικιλία (τοπική διάλεκτο)
χρησιμοποιεί το
|
57,40
|
|
Κοινωνική γλωσσική ποικιλία (κοινωνική διάλεκτο)
χρησιμοποιεί το
|
71,50
|
|
ΠΗΓΗ: Έρευνα της Λ. Μαγαλιού, Γλωσσικές προκαταλήψεις
εκπαιδευτικών, Εκδόσεις Κωνσταντινίδη
|
|
ΠΙΝΑΚΑΣ
2 ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΝΑ ΔΙΔΑΣΚΕΙ ΤΗΝ ΕΠΙΣΗΜΗ ΓΛΩΣΣΑ ΑΠΑΛΕΙΦΟΝΤΑΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ
ΔΙΑΛΕΚΤΩΝ;
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ
|
|
ΝΑΙ, συμφωνώ
ΟΧΙ, διαφωνώ
ΔΕΝ ΕΧΩ ΑΠΟΨΗ
|
65,7%
22,9%
11,4%
|
|
ΠΗΓΗ: Έρευνα της Λ. Μαγαλιού, Γλωσσικές προκαταλήψεις
εκπαιδευτικών, Εκδόσεις Κωνσταντινίδη
|
Κοινωνικές γλωσσικές
ποικιλίες
- Να μαντέψετε το φύλο του
προσώπου που μιλά και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
«Πού να σε κρύψω, γιόκα μου, να
μη σε φτάνουν οι κακοί;
Σε ποιο νησί του Ωκεανού, σε
ποιαν κορφήν ερημική;
Δε θα σε μάθω να μιλάς και τ’
άδικο φωνάξεις.
Ξέρω πως θα ’χεις την καρδιά τόσο
καλή, τόσο γλυκή,
που μες στα βρόχια της οργής
ταχιά θε ’να σπαράξεις.
Συ θα ’χεις μάτια γαλανά θα
’χεις κορμάκι τρυφερό…»
--Από την παρακάτω ερωτική εξομολόγηση να μελετήσετε τη λειτουργία της
γλώσσας:
«Από καιρό ήθελα να σου πω αυτά
τα λόγια, αλλά δεν έβρισκα τον τρόπο. Τη στιγμή αυτή όμως αισθάνομαι έτοιμος.
Θέλω να ανοιχτώ σε σένα όπως δεν το έκανα ποτέ. Μου είναι ευκολότερο πίσω από
την ασφάλεια μιας οθόνης... Η παρουσία σου είναι αρκετή για να μου επιφέρει
σύγχυση, να με αποπροσανατολίσει, να παρεμποδίσει την ομαλή ροή του λόγου μου,
σαν φράγμα μπροστά από έναν ορμητικό χείμαρρο. Τα λόγια μου μπλέκονται σαν
κουβάρι, η καρδιά μου σφυροκοπά ανελέητα, η αναπνοή μου κόβεται. Αισθάνομαι
μικρός και ασήμαντος…»
-Αφού διαβάσετε τα κείμενα , να σχολιάσετε το περιεχόμενο του
μηνύματος κάθε κειμένου και να προσδιορίσετε ποιος είναι ο πομπός του
μηνύματος, το περιεχόμενο και ο δέκτης στον οποίο απευθύνονται.
Tha ertheis gia
tsipoura?
afou den trow psari re man pame gia kana soublaki
Elpizo na diavazis akoma to email sou...,
ALIMONON, ksekollame potes apo th mhxanh mas gia na ksekollhsoume kai tvra?
Ti travame emeis oi xoreftries gia to kalon enos programmatos, legv!
Egv den kserei
tipotis, exei diavasma ki exei bourinia
Γλώσσα και ηλικία
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1)
Αφού
μελετήσετε τις παρακάτω δηλώσεις και το κείμενο που ακολουθεί , να γράψετε ένα
κείμενο 100-150 περίπου λέξεων όπου θα διατυπώνετε τις απόψεις σας για τα αίτια
της διαφοροποίησης της νεανικής γλώσσας.
ΚΕΙΜΕΝΑ:
·
Οι
διάφορες ηλικιακές ομάδες διαφοροποιούνται όχι μόνο βάσει της φωνής αλλά και
του λεξιλογίου, της προφοράς και της γραμματικής. Υπάρχουν ηλικιακά διαβαθμισμένα γλωσσικά
μοτίβα. Π.χ. η μεγάλη χρήση υβριστικού λεξιλογίου από ορισμένους εφήβους είναι
πιθανόν να αλλάξει με την πάροδο του χρόνου. Η συχνότητα χρήσης τέτοιου
λεξιλογίου αλλάζει, ιδιαίτερα όταν γίνονται γονείς και συνάπτουν σχέσεις με
άλλες οικογένειες.
·
Η έρευνα
για τις κοινωνικές διαλέκτους μας δίνει πληροφορίες για τα γλωσσικά μοτίβα
διάφορων ηλικιακών ομάδων. Π.χ., οι έφηβοι χρησιμοποιούν τους περισσότερους
καθομιλούμενους αλλά και σαφώς μη-πρότυπους γλωσσικούς τύπους. Αυτό λειτουργεί
σαν δείκτης αλληλεγγύης.
·
«Θυμάστε τον
πατέρα στη διαφήμιση, που ακούει έντρομος την κόρη του να του μιλάει σε μια
γλώσσα ακατάληπτη, στο τέλος να της λέει αμήχανα, «Στη μάνα σου το ‘πες;»; Το
ύφος του ταλαίπωρου γονιού θα πρέπει να εμφανίζεται συχνά στις διμερείς επαφές
των γενεών. Έτσι, όμως, μέσα από την αμηχανία των μεγαλύτερων για τις γλωσσικές
μηχανορραφίες των μικρότερων, οι νέοι διαμορφώνουν τη δική τους ταυτότητα,
δικτυώνονται και μας… τη λένε κιόλας! Ο,τι πρέπει, δηλαδή. Όχι ό,τι να ‘ναι..
Οι νέοι όχι μόνο δεν
πάσχουν από λεξιπενία, αλλά έχουν γλώσσα πλούσια και συνεχώς ανανεούμενη.
Απλώς, είναι άλλη από αυτήν που μιλάνε οι μεγάλοι. Δεν λέμε και τίποτα
καινούργιο. Από την εποχή της boom generation (της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς
εφήβων στις δυτικές κοινωνίες), το φαινόμενο μιας ιδιαίτερης γλώσσας για τη
νεολαία έχει γιγαντωθεί. Οι τινέιτζερ -και δεν μιλάμε μόνο για τους
Αμερικανούς, αλλά και για τους Αγγλους, τους Γάλλους, ακόμη και για τους
Έλληνες τεντιμπόηδες- επιχειρούσαν να διαφοροποιηθούν από τους ενηλίκους και
μέσω της γλώσσας. Η αργκό είναι ανατρεπτική και επιχειρεί να σοκάρει, οπότε
υπήρχε (και, φυσικά, υπάρχει) ευρύτατη χρήση υβρεολογίου, μόνο που σήμερα
ελάχιστοι γονείς σοκάρονται αν το παιδί τους πει «και γαμώ» αντί για «σού- περ»
ή «επικό!» Αυτοί που όντως σοκάρονται ακόμη (οι παππούδες, π.χ., ή οι καθηγητές
των θρησκευτικών) είναι αυτοί που καταγγέλλουν τη νέα γενιά για το φτωχό της
λεξιλόγιο.
Όσο οι έφηβοι χωρίζονται
σε υποομάδες, η γλώσσα τους θα αποκτά και περισσότερο πλούτο – αφού αλλιώς
μιλάνε οι γκοθάδες, αλλιώς οι emo, αλλιώς οι φανατικοί φίλαθλοι, αλλιώς οι
γκέιμερ, οι σκέιτερ, οι μοδάτες κ.ο.κ.
Το βασικό χαρακτηριστικό της γλώσσας των νέων είναι ότι εκφράζει και εκφράζεται
μέσα στην «παρέα», το δίκτυο των συνομηλίκων. Κατά συνέπειαν, δεν υπάρχει μια
ενιαία γλώσσα· κάθε παρέα έχει δικό της κώδικα επικοινωνίας, που μπορεί να τον
«αρπάξει» μια άλλη παρέα και μετά μια άλλη, μέχρι που κάποιες εκφράσεις να
υιοθετηθούν από μεγάλο μέρος της νεολαίας, ειδικά με την εξέλιξη της
τεχνολογίας της επικοινωνίας.
Τα κοινωνικά δίκτυα των
νέων είναι στενότερα από αυτά των ενηλίκων, γεγονός που εντείνει την πίεση
γλωσσικής συμμόρφωσης με την παρέα. Απ’ την άλλη, οι συμβάσεις γλωσσικής
ευγένειας και απόστασης που απαιτούνται στην ενήλικη ζωή δεν έχουν αναπτυχθεί
ακόμη πλήρως κατά την εφηβεία. Έτσι εξηγείται το ότι η συχνότητα μη πρότυπης
γλώσσας είναι μεγαλύτερη στη νεότητα από ό,τι στην ενήλικη ζωή. Ψυχολογικά,
κατά τη νεανική ηλικία διαμορφώνεται η προσωπική και κοινωνική ταυτότητα. Η
απόρριψη κατεστημένων τρόπων συμπεριφοράς και ο πειραματισμός με εναλλακτικά
μοντέλα, τάσεις που γενικότερα χαρακτηρίζουν την εφηβεία, εκφράζονται και γλωσσικά.
Με την ιδιαίτερη γλώσσα τους οι νέοι συμβολίζουν ότι ανήκουν σε μια ηλικία με
δικά της ενδιαφέροντα και αξίες, που διαφέρει τόσο από τα παιδικά όσο και από
τα ενήλικα χρόνια.
Η ατυχία της σημερινής νεολαίας είναι ότι οι ενήλικοι αρπάζουμε τη γλώσσα της
και τη χρησιμοποιούμε ευρύτατα. Μια ενδιαφέρουσα έρευνα για τη γλώσσα, που
έκανε η ALCO το 2005 για το
Ινστιτούτο Επικοινωνίας, ρωτούσε Έλληνες 16-56 ετών ποια λέξη θα
χρησιμοποιούσαν για να αντιδράσουν σε κάτι αναπάντεχο: Το 20% δήλωσε ότι
προτιμά τη λέξη «έμεινα», το 13% το «κουφάθηκα», το 5% το «καράφλιασα», το 25%
το «απίστευτο» και μόλις το 15% το «εξεπλάγην» ή το «εκπλήσσομαι»! Το
συμπέρασμα; Το «απίστευτο» έχει εισχωρήσει βαθιά στην καθομιλουμένη των
ενηλίκων· άλλο συμπέρασμα, λίγο άσχετο, είναι ότι το «καράφλιασα» είναι πλέον
«πασέ», ή μήπως πρέπει να πω λαστ γίαρ;
Από την άλλη, οι σημερινοί 16άρηδες έχουν στη διάθεσή τους όλο τον γλωσσικό
πλούτο που δημιουργήσαμε εμείς οι παλαιότεροι 16άρηδες. Η εξέλιξη της γλώσσας
έχει φέρει και εξέλιξη στη νεανική αργκό, και έτσι, π.χ., το παλιότερο «Την
κάνω» = φεύγω, έχει γίνει «τηγκανά», ενώ το «τζάμι» = τέλειο, σούπερ, έχει
παραλλαχθεί επιτυχέστατα σε «τζαμάουα», αλλά και στο «τζαμιροκουάι» (που
αποτελεί και αναφορά στον γνωστό μουσικό)!
Εκτός από εκφράσεις που ήταν κάποτε υπερβολικά της μόδας και τώρα ακούγονται
ξεπερασμένες (βλέπε το «καράφλιασα» πιο πάνω ή το «ιν»), οι παλιές καλές αργκό,
όπως το «φυτό», το «ούτε με σφαίρες» ή το «φάγαμε πακέτο», αλλά και τα ποδανά
(η λέξη ειπωμένη ή γραμμένη ανάποδα, π.χ., ο λοστρέ = ο τρελός) αποτελούν την
κληρονομιά που αφήνουμε στη γλώσσα εμείς της γενιάς των 80s. Δίπλα σ’ αυτήν,
σήμερα, οι πιτσιρικάδες έχουν συμπληρώσει έναν ολόκληρο κατάλογο από ξένες
λέξεις, ξενικής έμπνευσης λέξεις, λέξεις του διαδικτύου, λέξεις της εποχής της
επικοινωνίας (που χρησιμοποιούν στο msn, στα chat rooms και στην αποστολή sms).
Το παγκόσμιο χωριό έχει φέρει την αγγλική γλώσσα και την αγγλική αργκό μέσα στα
ελληνικά σπίτια – και έτσι δεν θα έπρεπε να μας εκπλήσσει το φαινόμενο, ειδικά
αφού εδώ και χρόνια αρκετοί ενήλικοι χρησιμοποιούμε το «Θα σε πάρω πίσω» (Ι
will call you back) ή το «a.s.a.p.» (as soon as possible = το συντομότερο
δυνατό). Από την άλλη, τα chat rooms και τα blogs ορισμένες φορές «έκοβαν»
αυτόματα τις υβριστικές εκφράσεις· κι έτσι έχει δημιουργηθεί μια σειρά από
λέξεις που μοιάζουν με τις βρισιές, αλλά περνάνε από τη… λογοκρισία.
Τα ΜΜΕ παίζουν, φυσικά,
το ρόλο τους σ’ αυτό το γαϊτανάκι της γλώσσας: α) Δανείζουν λέξεις στη νεολαία·
έτσι, ο «Μαέβιους» είναι αναφορά στην εκπομπή των Α.Μ.Α.Ν., ο Τζακ Μπάουερ
αποτίει φόρο τιμής στην τηλεοπτική σειρά «24», ενώ το «Μαμαλάκης» χαρακτηρίζει
τον καλοφαγά κ.ο.κ. β) Δανείζονται λέξεις από τη νεολαία, βλέ πε τον Τζίμη των
«10 μικρών Μήτσων». Αυτό αυξάνει το κύρος της γλώσσας της νεολαίας, αλλά τείνει
να περιορίσει τον ανατρεπτικό της χαρακτήρα. Από την άλλη, χάρη στην τηλεόραση,
αλλά και στα «νεανικά» περιοδικά, οι εκφράσεις της νεολαίας δεν έχουν πια
σύνορα· κι έτσι, από την Καρδίτσα ως την Ξάνθη η πιτσιρικαρία μπορεί να φωνάξει
χαρωπά: «Δεν
υπάρχει!»
Γιάννης
Ανδρουτσόπουλος
ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΤΑΞΗ
Κωμικά Αποσπάσματα του έργου
«Μαντάμ Σουσού» Δ. Ψαθά
Α)-Πώς σε λένε?
--Κατίνα,κυρία.
--Πρώτον δεν μου αρέσει το όνομά σου.Η υπηρέτρια μιας κυρίας καθωσπρέπει δεν
ημπορεί να έχει το όνομα μιας τσοκαρίας. .Θα σε φωνάζω,το λοιπόν,Μαρί.
Β) -Τρως πολύ?
--Δόξα σοι ο Θεός!
--Δηλαδή?
--Και δύο και τρία πιάτα.
--Αστείο πράγμα! Αυτές είναι κακές
συνήθειες τις οποίες θα ξεχάσεις...
Οι αριστοκράτες με τους
αριστοκράτες και οι πτωχοί με τους πτωχούς.
ΑΣΚΗΣΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΓΡΑΦΗΣ
Γράψτε ένα δικό σας διάλογο
προσαρμοσμένο στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα ανάμεσα σε μια νεόπλουτη
σύγχρονη Μαντάμ Σουσού και την υπηρέτριά της (ή μια υπάλληλο καταστήματος
γυναικείων ενδυμάτων) ή ανάμεσα σε έναν οδηγό Ρολς Ρόυς και έναν οδηγό νταλίκας
των οποίων τα αυτοκίνητα μόλις συγκρούστηκαν.
ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΤΑΣΗ
Πώς
αξιοποιείται από τη διαφήμιση το
γλωσσικό ιδίωμα των νέων;
Τι προϊόντα προωθούνται μ’ αυτούς τους τρόπους και
σε ποιους απευθύνονται; Γιατί για τα συγκεκριμένα προϊόντα επιλέγεται η
συγκεκριμένη γλωσσική ποικιλία;
Πώς συνδυάζεται η συγκεκριμένη κοινωνική γλωσσική
ποικιλία με
άλλα
συμβολικά στοιχεία (ντύσιμο, σημειολογία σώματος, περιβάλλον, πλάνα και γενικά
γραμματική της εικόνας) στη δημιουργία ταυτοτήτων στα συγκεκριμένα
διαφημιστικά;
