Επικοινωνιακό πλαίσιο: Επιστολή

  Παραγωγή επικοινωνιακού λόγου: Επιστολή

Η επιστολή είναι γραπτός λόγος που χρησιμοποιούμε, για να επικοινωνήσουμε με

πρόσωπα τα οποία δεν είναι παρόντα - οικεία και μη - ή με κοινωνικές ομάδες που

θεωρούμε ως κατάλληλους δέκτες των μηνυμάτων μας, με στόχο:

·                   να πληροφορήσουμε για συμβάντα και καταστάσεις,

·                  να διαπιστώσουμε προβλήματα,

·                   να μεταδώσουμε σκέψεις και συναισθήματα,

·                  να εκφράσουμε απόψεις, εισηγήσεις, διαμαρτυρίες,

·                   να ανακοινώσουμε προθέσεις.

Ανάλογα με την επικοινωνιακή περίσταση, οι επιστολές χωρίζονται σε:

α) τυπικές-επίσημες,

 β) φιλικές.

Επομένως, η προσφώνηση, η επιφώνηση, το

περιεχόμενο, το ύφος, η γλώσσα μιας επιστολής τροποποιούνται σύμφωνα με:

·                   τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του αποστολέα και του/της παραλήπτη/ριας(ηλικία, θέση, επάγγελμα, αξίωμα, μόρφωση, προσωπικότητα, συναισθήματα του καθενός),

·                   το σκοπό και το χρόνο συγγραφής της επιστολής,

·                   τη σχέση μεταξύ πομπού και δέκτη.

Τα μέρη της επιστολής

1. Χωροχρονικό πλαίσιο αναφοράς: γράφεται στο πάνω δεξιό άκρο και περιλαμβάνει τον τόπο και το χρόνο κατά τον οποίο γράφεται η επιστολή:

2. Η προσφώνηση: Αγαπημένη μου μητέρα, Μαρία μου, Αξιότιμε κύριε,

3. Το περιεχόμενο της επιστολής

• Πρόλογος:

Aφορμή για τη σύνταξη της επιστολής και στόχος του επιστολογράφου.

• Κύριο Μέρος:

Έκθεση ενός θέματος, ενός προβλήματος, ενός φαινομένου, μιας άποψης κτλ.

Απόδειξη με τη χρήση λογικών επιχειρημάτων, τεκμηρίων, διαπιστώσεων, παραδειγματικών αναφορών, μαρτυριών.

Απόκρουση των αντίπαλων επιχειρημάτων (προβολή αντιρρήσεων, επιφυλάξεων, περιορισμών), που ισχυροποιεί τη θέση του αποστολέα.

• Επίλογος:

Περιεκτική ανακεφαλαίωση κατά την οποία ο επιστολογράφος εκφράζει σκεπτικισμό, συγκρατημένη αισιοδοξία ή καλεί τον /την αποδέκτη της επιστολής: να συμμεριστεί, να κατανοήσει, να ευαισθητοποιηθεί, να ανταποκριθεί έμπρακτα, να αναλάβει πρωτοβουλίες, να κινητοποιήσει φορείς.

4. Η επιφώνηση:

(ανάλογη με την προσφώνηση) Με αγάπη, Με εκτίμηση

Με σεβασμό, Με φιλικούς χαιρετισμούς

Ευχαριστώ για τη φιλοξενία (για επιστολή στον τύπο)

5. Η υπογραφή: Γεώργιος Γεωργίου (επίσημη επιστολή)

Χαριτίνη (φιλική επιστολή)

Σημείωση : α) Ανάλογα με το βαθμό οικειότητας και σχέσης μεταξύ παραλήπτη και

αποστολέα της επιστολής, σημειώνεται ή όχι και το επώνυμο.

β) Στις εξετάσεις δεν επιτρέπεται οι μαθητές να σημειώνουν όνομα, ψευδώνυμο, τόπο ή οποιοδήποτε άλλο στοιχείο που μπορεί να φανερώνει την ταυτότητά τους. 

Χρήσιμο λεξιλόγιο για επίσημες επιστολές

Στην εισαγωγή κάνουμε επίκληση στο ήθος του δέκτη

Απευθυνόμαστε σε σας

• ως το πλέον αρμόδιο πρόσωπο…

• γιατί πιστεύουμε ότι είστε το πιο αρμόδιο άτομο…

• ως άτομο που έχετε αποδείξει με τις ως τώρα πράξεις σας/ έργο σας…

• ως Πρόεδρο του/της... / ως κύριο εκπρόσωπο του/της …

• ως ενεργό μέλος… / ως άτομο με ενεργό δράση στο …

• ως προασπιστή των αρχών…

Στη συνέχεια και πάλι κάνουμε επίκληση στο ήθος του δέκτη

• Εμπιστευόμαστε / εμπιστευόμενοι την υπευθυνότητα και το ήθος σας…

• Επικαλούμαστε το ήθος και την εντιμότητά σας…

• Επικαλούμαστε τα ανθρωπιστικά σας συναισθήματα…

• Επικαλούμαστε τις ιδιαίτερές σας ευαισθησίες στο ζήτημα …

• Γνωρίζοντας ότι διακατέχεστε από ειλικρινή ανθρωπιστικά συναισθήματα και

από μια εντονότατη αίσθηση του δικαίου…

• Γνωρίζοντας το ενδιαφέρον και τη μέχρι τώρα δράση σας στο χώρο …

• Πιστεύοντας ότι διαθέτετε την απαραίτητη γνώση και εμπειρία…

Ανάλογα κάνουμε επίκληση στο ήθος του πομπού

• Ως νέοι / ως μαθητές

o ανήσυχοι για το μέλλον…

o που αγρυπνούμε… / που ενδιαφερόμαστε…

• Αισθανόμαστε βαρύτατη την ευθύνη / το χρέος απέναντι...

• Πιστεύοντας

o στις αρχές του δικαίου / της έννομης τάξης / της ελευθερίας…

o στις προαιώνιες αξίες...

• Μας προβληματίζει, μας ανησυχεί, μας εξεγείρει το γεγονός ότι ...

Εκφράζουμε με ευγένεια τις εισηγήσεις ή τις διαμαρτυρίες μας

• Επιτρέψτε μας / θα θέλαμε / θα επιθυμούσαμε / αισθανόμαστε έντονη την

ανάγκη / αισθανόμαστε ως χρέος μας…

o να εκφράσουμε / να εισηγηθούμε...

o να καταθέσουμε τις απόψεις μας / τις ενστάσεις μας / τις έντονες

διαμαρτυρίες / τις διαφωνίες μας...

o να καταδικάσουμε / να καταγγείλουμε τη στάση / το γεγονός ότι /

το απαράδεκτο φαινόμενο...

Προσπαθούμε να συνδέσουμε τον πομπό με το δέκτη

• Θα θέλαμε να ενισχύσουμε τις προσπάθειές σας στον αγώνα...

• Συμμεριζόμαστε την αγωνία σας, τις απόψεις σας, τις ανησυχίες σας…

• Αντιλαμβανόμαστε τη δύσκολη θέση στην οποία βρίσκεστε…

• Έχοντας πλήρη επίγνωση των δυσκολιών…

• Είμαστε βέβαιοι πως συμφωνείτε μαζί μας…

Εκφράζουμε την επιθυμία μας

• Επιθυμούμε / θα θέλαμε...

• Αναμένουμε τη θετική σας ανταπόκριση.

Χρήσιμο λεξιλόγιο για φιλικές επιστολές

Εξηγούμε γιατί γράφουμε στο συγκεκριμένο πρόσωπο

Παρευρέθηκα στο Συνέδριο με θέμα… και αυτά που άκουσα με συγκίνησαν / με

ενθουσίασαν / με προβλημάτισαν, γι’ αυτό θα ’θελα να μοιραστώ μαζί σου/σας

κάποιους προβληματισμούς.

Επικαλούμαστε με φυσικότητα τους δεσμούς φιλίας που μας ενώνουν

• Πόσο θα ’θελα να ήσουν εδώ, για να ανταλλάξουμε τις απόψεις μας στο επίμαχο

θέμα…

• Περίμενα πώς και πώς τη στιγμή αυτή, όπου πάνω σε μια κόλλα χαρτί θα

ξεδιπλώσω τις σκέψεις μου σ’ έναν άνθρωπο που είμαι σίγουρος /η πως θα με

καταλάβει.

• Σου γράφω γνωρίζοντας πως μπορείς να καταλάβεις τις ανησυχίες μου.

• Θυμάμαι τις πολύωρες συζητήσεις μας πάνω στο θέμα …

• Θυμάσαι τις πολύωρες συζητήσεις μας πάνω στο θέμα …

Επικαλούμαστε με φυσικότητα το ήθος του δέκτη

• Σου γράφω, γιατί γνωρίζω πως και συ ανησυχείς/προβληματίζεσαι για το θέμα

 αυτό.

• Θέλω (θα ’θελα) να μοιραστώ μαζί μ’ ένα πραγματικό/ή φίλο/η κάποιες

σκέψεις.

• Εμπιστεύομαι την κρίση σου/την άποψή σου και θα ’ θελα την κριτική σου.

• Γνωρίζοντας ότι κι εσύ ανησυχείς για τους ίδιους λόγους…

• Γνωρίζοντας τα ανθρωπιστικά σου συναισθήματα…

• Γνωρίζοντας το ενδιαφέρον σου για τα θέματα…

• Πιστεύοντας ότι διαθέτεις πολλές γνώσεις και εμπειρίες, θέλω να μοιραστώ

μαζί σου τις σκέψεις μου/να ζητήσω τις απόψεις σου.

Ανάλογα κάνουμε επίκληση στο ήθος του πομπού

• Γνωρίζεις πόσο με προβληματίζει / με ανησυχεί το θέμα...

• Ξέρεις πόσο σημαντικό ήταν πάντοτε για μένα να δραστηριοποιούμαι / να

εμπλέκομαι σε συλλογικές δράσεις…

Συνδέουμε το ήθος ή τις απόψεις του πομπού με αυτά του δέκτη

• Είμαι βέβαιος/η πως συμφωνείς μαζί μου ότι…

• Οι αντιρρήσεις σου και οι θέσεις σου στο συγκεκριμένο θέμα μου είναι γνωστές,

επίτρεψέ μου, όμως, να…

• Μπορώ, βέβαια, να φανταστώ τις αντιρρήσεις σου για το θέμα…

Εκφράζουμε την επιθυμία μας

• Αναμένω με αγωνία την απάντησή σου.

• Θα με ενδιέφερε πολύ η γνώμη σου.

Ανοιχτές επιστολές που δημοσιεύονται στον τύπο

Οι επιστολές αυτές μπορεί να απευθύνονται σε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο ή μια

συγκεκριμένη Αρχή, αλλά έχουν ως στόχο να λάβει γνώση του περιεχομένου τους η κοινή γνώμη, γι’ αυτό και δεν περιέχουν εμπιστευτικές πληροφορίες. Διατηρούν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της επιστολής ως προς τη δομή τους και ενδείκνυται να έχουν τίτλο. Χαρακτηρίζονται από συντομία, επίσημο ύφος, κυριολεκτική γλώσσα, σαφήνεια και ακρίβεια στη διατύπωση του περιεχομένου και λογική οργάνωση των μερών. Όταν στοχεύουν σε έντονη διαμαρτυρία, πρέπει να αποφεύγονται η ειρωνεία, οι προσβλητικοί υπαινιγμοί και οι ύβρεις.

Η υγεία των συμπολιτών μας σε κίνδυνο με ευθύνη των Δημοτικών Αρχών.

Αγαπητή σύνταξη,

Σχετικά με το δημοσίευμα της εφημερίδας σας για την πρόθεση των Δημοτικών Αρχών της πόλης μας να επιτρέψουν την ανέγερση εργοστασίου χημικών σε κατοικημένη περιοχή, και μάλιστα κοντά στο δημοτικό σχολείο του προαστίου Χ, θεωρούμε χρέος μας να ενημερώσουμε τους συνδημότες μας για τις καταστροφικές συνέπειες που μια τέτοια απόφαση θα προκαλέσει στην υγεία των κατοίκων, και ιδιαίτερα των παιδιών.

Οι λόγοι της ανησυχίας μας είναι σαφείς: Πρώτον,(…)

Ως εκ τούτου, καλούμε όλους τους συμπολίτες μας να ενισχύσουν με κάθε μέσο τις προσπάθειές μας για αποτροπή μιας τέτοιας απόφασης. Εισηγούμαστε τη διοργάνωση (…)

Καλούμε επίσης, εκείνους τους εκλεγμένους αντιπροσώπους μας στο Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης μας που χαρακτηρίζονται από γνήσιο ενδιαφέρον και ευαισθησίες για το κοινό συμφέρον, να αναλάβουν τις απαραίτητες πρωτοβουλίες, ώστε, προτού μια τέτοια απόφαση ληφθεί, να εξεταστούν

όλες οι παράμετροι του θέματος και να ληφθούν υπόψη όλες οι συνέπειες για την πόλη μας και τους πολίτες της.

Ευχαριστούμε για τη φιλοξενία

Ομάδα πρωτοβουλίας

Επιστολές που απευθύνονται σε μια συγκεκριμένη Αρχή ή σε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο που βρίσκεται σε κάποιο αξίωμα.

Το περιεχόμενο και ο στόχος αυτών των επιστολών (ενημέρωση, διαμαρτυρία,

εισηγήσεις κτλ.) συνδέονται άμεσα με την ιδιότητα ή το αξίωμα του δέκτη π.χ.

επιστολή προς τον Υπουργό Παιδείας για διατύπωση εισηγήσεων ή

για έκφραση διαμαρτυρίας σε ένα θέμα σχετικό με την Παιδεία ή επιστολή προς

μία συγκεκριμένη Αρχή που στοχεύει στη διατύπωση ενός συλλογικού αιτήματος.

Τα γνωρίσματά τους ως προς τη δομή και το ύφος, είναι κοινά με αυτά της

ανοιχτής επιστολής. Είναι δυνατόν, όμως, να χαρακτηρίζονται από εντονότερη

επίκληση στο ήθος του συγκεκριμένου δέκτη, εφόσον αυτό εξυπηρετεί τους

στόχους της συγκεκριμένης επιστολής. Ως εκ τούτου, ανάλογα με τη σκοπό της, η επιστολή αυτή χρησιμοποιεί θετική/επιδοκιμαστική ή αρνητική/αποδοκιμαστική

φρασεολογία.

Π.Χ.

Αξιότιμε κύριε Πρόεδρε,

Σας αποστέλλουμε την παρούσα επιστολή με σκοπό να προσθέσουμε τη διαμαρτυρία της τοπικής κοινωνίας μας στο πλήθος των διαμαρτυριών, που έχουν εγερθεί σε όλα τα μήκη και πλάτη της υφηλίου ενάντια στην απόφαση της κυβέρνησης να.... Η επίδοση της επιστολής μας στο πρόσωπό σας απορρέει όχι μόνο από τον πρωτεύοντα θεσμικό σας ρόλο στην προάσπιση των δημοκρατικών

αρχών, αλλά και από το επιστημονικό σας κύρος και το ηθικό σας ανάστημα που δικαιολογημένα σας έχουν καταστήσει ένα πρόσωπο σεβαστό στην παγκόσμια κοινότητα.

Θεωρούμε ότι... Κρίνουμε, συνεπώς, ότι μια αναψηλάφηση της υπόθεσης, (…) είναι νομικώς τεκμηριωμένη και, άρα, επιβεβλημένη. (…)

Την άποψή μας συμμερίζονται εκατομμύρια άνθρωποι σε κάθε άκρη του όμορφου πλανήτη μας, που είναι όμορφος, όμως μόνο όταν (…)

Σχεδιάγραμμα Η Γλώσσα των νέων

ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ ΝΈΩΝ:

Ο όρος δηλώνει το σύνολο των γλωσσικών φαινομένων που χαρακτηρίζουν την επικοινωνία των νέων μεταξύ τους. Δεν πρόκειται για ένα αυτοτελές γλωσσικό σύστημα, αλλά για μια « κοινωνιόλεκτο» ‘η «ιδιόλεκτο», μια αργκό, έναν ιδιαίτερο τρόπο ομιλίας στη μεταξύ τους επικοινωνία. Χαρακτηριστική εκδήλωση αυτής της ιδιότυπης γλώσσας είναι η χρησιμοποίηση πολλών ξένων λέξεων και φράσεων στη θέση των ελληνικών, κυρίως αγγλικών, greeklish,  νεολογισμοί, παραβίαση των παραδοσιακών κανόνων γραμματικής και συντακτικού, συνθηματολογία και υβρεολόγιο. Αυτή η μορφή γλωσσικής επικοινωνίας δεν είναι δυνατό να γίνει κατανοητή από την ευρύτερη γλωσσική κοινότητα παρά μόνο από τους νέους. Περιγράφεται μάλιστα με τον όρο «αισχρολογία».

Εκτός από τα γενικότερα αίτια που οδηγούν στην αλλοίωση της ελληνικής γλώσσας, είναι αναγκαίο ν’ αναζητηθούν και οι ειδικότερες αιτίες και οι παράγοντες εκείνοι, που συνδέονται στενά με τις σύγχρονες κοινωνικές συνθήκες, και συντελούν στη διαμόρφωση της ιδιόμορφης αυτής νεανικής γλώσσας.

Γιατί οι νέοι διαφοροποιούνται γλωσσικά;

·        Η βασικότερη αιτία της διαμόρφωσης του ιδιόμορφου αυτού κώδικα επικοινωνίας προσδιορίζεται από την έντονη και συνεχή προσπάθεια των νέων να διαφοροποιηθούν και να ξεχωρίσουν από τους μεγάλους. 

·        Το διαχρονικό αυτό φαινόμενο εκδηλώνεται μέσα από την έντονη αμφισβήτηση που ασκούν οι νέοι στα πεπραγμένα των μεγάλων, απογοητευμένοι από τη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα, για την οποία τους θεωρούν υπεύθυνους. Μέσα στο γενικότερο κλίμα της πολύπλευρης κοινωνικής κρίσης οι νέοι κατηγορούν τους μεγάλους για υποκρισία που την έχουν αναγάγει σε κανόνα της κοινωνικής ζωής, για την υιοθέτηση της συμβατικότητας, της ασυνέπειας όσον αφορά τα λόγια και τις πράξεις τους. Έτσι, οι νέοι βλέποντας τα οράματά τους για ένα καλύτερο – ειρηνικό και δίκαιο – κόσμο να καταρρίπτονται, αξίες και ιδανικά να περνούν μια έντονη κρίση, έρχονται σε σύγκρουση με την κοινωνική αυτή κατάσταση και κατ’ επέκταση με πολιτιστικά αγαθά και αξίες, όπως είναι η γλώσσα.

·        Γίνεται λοιπόν κατανοητό πως η διαφοροποίηση των νέων από τον κόσμο των μεγάλων εκδηλώνεται μέσα από ποικίλους τρόπους, όπως η ψυχαγωγία, η ενδυμασία αλλά και η γλώσσα. Γι’ αυτό χρησιμοποιούν ένα διαφορετικό γλωσσικό κώδικα, ώστε να μη γίνονται κατανοητοί από τους μεγαλύτερους και έτσι να δείξουν ότι διαφοροποιούνται απ’ αυτούς. Επομένως, η ομιλία μιας «διαφορετικής» γλώσσας δημιουργεί και την ξεχωριστή προσωπικότητα και στάση ζωής των νέων, ενώ, ταυτόχρονα, τους κατατάσσει σε μια αυτόνομη και ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα, η οποία διακρίνεται από την αποδοχή των ίδιων αξιών και ιδεολογιών.

·        Η ανάγκη να γίνουν αποδεκτοί από τους συνομηλίκους τους και την παρέα τους.

·        Δεν έχουν αναπτύξει πλήρως τις συμβάσεις της γλωσσικής ευγένειας και απόστασης που απαιτούνται στην ενήλικη ζωή.

·        Ο πειραματισμός, η πρωτοτυπία και το παιχνίδι είναι τάσεις που γενικότερα χαρακτηρίζουν την εφηβεία άρα εκφράζονται και γλωσσικά.

·        Ενίοτε η ιδιόμορφη γλώσσα να καλύπτει την άγνοια της μητρικής γλώσσας και του πλούσιου λεξιλογίου της.

·        Οι επιδράσεις που δέχονται από τα ΜΜΕ, το διαδίκτυο και γενικά την τεχνολογία.

·        Η εκμάθηση της αγγλικής από μικρή ηλικία.

·        Η τυποποίηση που έχει κυριαρχήσει στην εποχή μας, η ομοιομορφία ζωής, η μηχανοποίηση, η μαζοποίηση και η ισοπέδωση των ιδιαίτερων ατομικών χαρακτηριστικών των ανθρώπων. Αυτά τα αρνητικά κοινωνικά φαινόμενα αποτυπώνονται στην ομιλία των νέων που βιώνουν εντονότερα τις σύγχρονες κοινωνικές συνθήκες


Κριτική της γλώσσας των νέων

·        Άτομα μεγαλύτερης ηλικίας ή συντηρητικής ιδεολογίας υποστηρίζουν ότι η γλώσσα των νέων δεν είναι «καθώς πρέπει» αλλά φτωχή, υβριστική, χυδαία και θεωρούν ότι η εκτεταμένη χρήση της θα οδηγήσει στο θάνατο της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού.

·        Αρκετοί γλωσσολόγοι και ψυχολόγοι θεωρούν ότι οι νέοι μιλούν μια γλώσσα δημιουργική, που μπορεί να υιοθετείται και από μεγαλύτερες ηλικίες ως ένδειξη νεανικότητας . Ο κώδικάς τους είναι δείκτης ταυτότητας και συνοχής της παρέας. Η κοινή γλώσσα εμπλουτίζεται από τους νέους, παραμένει ζωντανή και εξελίσσεται.

·        Η γλώσσα των νέων δεν αποτελεί κίνδυνο, εφόσον: α) οι νέοι συνειδητοποιούν ότι είναι διαφορετική  η κοινή νέα ελληνική και διαφορετική η γλώσσα που χρησιμοποιούν στην παρέα και β) έχουν την ευελιξία και τη δυνατότητα να προσαρμόζουν το λόγο τους στις επικοινωνιακές περιστάσεις και να παράγουν διάφορα είδη κειμένων με πληρότητα, αλληλουχία και αποτελεσματικότητα.

Επιμέλεια: Καρακολίδου Ελένη

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ (ΑΡΧΑΙΑ)

Ε  Π  Ι  Ρ  Ρ  Η  Μ  Α  Τ  Ι  Κ  Ο  Ι         Π  Ρ  Ο  Σ  Δ  Ι  Ο  Ρ  Ι  Σ  Μ  Ο  Ι 

•    Προσδιορίζουν επιρρηματικά  το ρήμα , αλλά (σπανιότατα) και άλλους όρους της προτάσεως .
•    Εκφέρονται με :
α) ένα επίρρημα  ( τόπου , χρόνου , ποσού , τρόπου ) π.χ ‘Αποπλέομεν αὔριον .
β) έναν εμπρόθετο προσδιορισμό  π.χ ‘Αφίκετο εἰς  Δελφούς .
και δηλώνουν πολλές σχέσεις : τόπο , χρόνο , όργανο , τρόπο , μέσο , αιτία , ύλη, σκοπό , συνοδεία, καταγωγή, προέλευση , συνοδεία , αναφορά , κατάσταση , συμφωνία, διανομή, προσθήκη, υπεράσπιση , αντιπροσωπευση , χάρη, προτίμηση , σύγκριση , ωφέλεια , βοήθεια , προσέγγιση, επιστασία, υπέρβαση , εξάρτηση , όρο ,τάξη , διαφορά , εναντιότητα , συνεργασία , ασχολία , χωρισμό , εξαίρεση ,όριο , κατεύθυνση (απλή ή εχθρική ) το εναντίον, το ενώπιον , το μεταξύ , το τέρμα .
γ) Μια επιρρηματική  μετοχή . ( χρονική , αιτολογική, υποθετική , εναντιωματική , τελική, τροπική) π.χ  Κώνωψ ἐλθών προς λέοντα ἒλεξε.
δ) Μια   επιρρηματική   πρόταση . ( χρονική , αιτιολογική , υποθετική,  εναντιωματική , τελική, συμπερασματική , αναφορική  επιρρηματική ).π.χ Ἀθηναῖοι ἐνόμισαν λελύσθαι τάς σπονδάς ,διότι εἰς χεῖρας ἦλθον .

ε) επιρρηματικό ή προληπτικό κατηγορούμενο, πχ Άνήγοντο οἵ Άθηναἷοι πελάγιοι ( επιρ κατηγ τόπου)

στ) απαρέμφατο του σκοπού ή της αναφοράς, πχ ἄξιος παθεἶν
ζ) Ένα  όνομα  ουσιαστικό  σε πλάγια πτώση ( γενική, δοτική, αιτιατική)

Ι) ΠΛΑΓΙΕΣ  ΠΤΩΣΕΙΣ  ΠΟΥ  ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΖΟΥΝ ΡΗΜΑΤΑ-ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΠΛΑΓΙΩΝ ΠΤΩΣΕΩΝ .
Α΄   ΓΕΝΙΚΗ
1. Χρόνου : π.χ  Οὐ τῆς   ἐπιούσης   ἡμέρας   ἤξει .
2. Αιτίας  : π.χ  Τῶν  αὐτῶν   ἀδικημάτων  ὀργίζεται .
3. Ποσού : π.χ Πόσου διδάσκει  Εὔηνος ;

Β ΄  ΔΟΤΙΚΗ 
1.Τόπου : π.χ  ‘Ενίκησεν ‘Ισθμοῖ   καί  Νεμέᾳ .
2.Χρόνου : π.χ Τῇ   πρώτῃ  ἡμέρᾳ   ἀφίκοντο   ἐπί τόν ποταμόν .
3.΄Οργανον : πχ . Τῇ   βακτηρίᾳ  τήν  θυράν  ἔκρουε .
4. Αιτίας :. ( συνήθως με  ρήματα ψυχικού πάθους )   π.χ  Λιμῷ  ἀπέθανεν
5. Τρόπου . π.χ  Βίᾳ  εἷλον τήν πόλιν .
6. Ποσού .( συνήθως με επίθετα και επιρρήματα συγκριτικού βαθμού) π.χ  Πολλῷ  μεῖζον  ἔστι
7. Συνοδείας : π.χ  ‘Αθηναῖοι  ἦλθον  ναυσίν τριάκοντα .
8. Αναφοράς : π.χ  Ἄνθρωπος συνέσει ὑπερέχει  τῶν  ζώων .

Γ΄ ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ 
1.Ποσού (χρόνου) :π.χ Αἱ   σπονδαί   ἐνιαυτόν   ἔσονται .
2. Ποσού (τόπου) : π.χ  ‘Απέχει  Πλαταιά   Θηβῶν   σταδίους  ἑβδομήκοντα .
3. Αιτίας : π.χ .Τί τινηκάδε    ἀφῖξαι , ὦ  Κρίτων ;
4. Σκοπού : π.χ. ‘Ηρωτῶντο  ὅ,τι   ἥκοιεν .
5. Αναφοράς : π.χ ‘Αλγεῖ   τόν δάκτυλον .
6. Τρόπου : π.χ . Γίγνεται τοῦτον τόν τρόπον .
ΙΙ) ΠΛΑΓΙΕΣ  ΠΤΩΣΕΙΣ ΠΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΖΟΥΝ  ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ  Η  ΕΠΙΦΩΝΗΜΑΤΑ
Α ΄ ΓΕΝΙΚΗ 
1.Διαιρετική : π.χ Πολλαχοῦ   τῆς   γῆς .
2.Αναφοράς . π.χ Πῶς   ἔχει  παιδείας ;
3. Χωρισμού : π.χ  Ἔξω τῆς  πόλεως .
4.Αντικειμενική : π.χ   Ἀξίως λόγου .
5.Με τα προθετικά επιρρήματα : ἐντός , ἐγγύς , ὄπισθεν , μεταξύ , ἐναντίον . π.χ Μεταξύ τῶν ἀνθρώπων .
6.Αιτίας  (από  επιφωνήματα ) . π.χ Φεῦ   τῆς  ἀνοίας .
Β ΄   ΔΟΤΙΚΗ 
1. Αντικειμενική : π.χ  Ὁμοίως  ἐκείνῳ  .
2.Με τα προθετικά επιρρήματα : ἅμα , ὁμοῦ . π.χ  Ἅμα  τῷ   κακῷ .
Γ ΄ ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ 
1. Σε όρκους με τα μόρια : νή , μά. . Νή   Δία .

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΥΣ   ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥΣ
Α) Να αναγνωρίσετε  τα  είδη  των   επιρρηματικών  προσδιορισμών . 
1. Ἄλλο   στράτευμα   συνελέγετο  αὑτῷ   ἐν  Χερρονήσῳ   τόνδε   τόν  τρόπον .
2. Κελεύουσι  φυλάττεσθαι  μή  ἡμῖν   ἐπιθῶνται   τῆς  νυκτός οἱ   βάρβαροι .
3. ‘Αθηναῖοι   ‘Αλκιβιάδην   ἐδίωξαν  ἀσεβείας .
4.’Επεί δε τα ἐν τῆ Λαμψάκω κατεστήσατο,  ἒπλει ἐπι το Βυζάντιον και τη Καλχηδόνα.
5. Δωριεῖς   ὀγδοηκοστῷ   ἔτει  μετά τήν  ‘Ιλίου  ἅλωσιν  Πελοπόννησον  ἔσχον .
6. Αἱ  μάχαι  κρίνονται μᾶλλον  ταῖς  ψυχαῖς ἤ   ταῖς τῶν  σωμάτων  ῥώμαις .
7. Πολλῷ   κρεῖττον  ἐστι  ἐμφανής  φίλος  ἤ  χρυσός   ἀφανής .
8. Ὁ  μέν  δή  Δερκυλίδας  ἐφ’   Ἑλλησπόντου   ἐπορεύετο ..
9. Πρός  τι ταῦτα  με   ἐρωτᾷς ;

10. Κῦρος  ἐξῆλθε ἐκ τῶν βασιλείων δευτεραῖος.

Β) Να καταγραφούν οι εμπρόθετοι προσδιορισμοί των &&16-17 σελ 46 του σχολικού σας  και ως προς το είδος της επιρρηματικής σχέσης ( π.χ του τόπου κτλ)
.

Γ) Να συμπληρώσετε τα κενά των παρακάτω προτάσεων με πλάγιες πτώσεις λέξεων της αρχαίας ελληνικής που διατηρούνται και στη νέα ελληνική.

• Όλα έγιναν ............................κανονισμού.

• Η κηδεία του μεγάλου ποιητή έγινε ..................................

• Το έργο σταμάτησε ....................................χρημάτων.

• Ανέλαβε να διευθετήσει το θέμα..................πρωτοβουλία.

• Θα το πιστέψω μόνο αν το δω .....................................(με τα ίδια μου τα μάτια).

• Αποφάσισαν να χωρίσουν φιλικά και να πάρουν διαζύγιο..................................

• Θα πρέπει να σκέφτεσαι σοβαρά και να μην αντιμετωπίζεις όλα τα θέματα ελαφρά.................................

• Οι πράξεις μου παρεξηγήθηκαν από κάποιους παρά το γεγονός ότι έπραξα καλή..............................(με καλές προθέσεις).

• Είναι ...................αδύνατο να γίνει αυτό που λές.

• ............της κακοκαιρίας αναβάλλεται η αυριανή εκδρομή.

• Εξαιτίας των οδικών έργων φτάσαμε στον προορισμό μας...................παράκαμψης.

• Γνώρισα κάποιον άνθρωπο ......................Παπαδόπουλο.

• Πρέπει να προσπαθήσουμε να πετύχουμε πάση..............................

Σχεδιάγραμμα: ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΔΙΑΛΕΚΤΟΙ

ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΔΙΑΛΕΚΤΟΙ ( Σχεδιάγραμμα)

 ( Επιμέλεια: Ελ.Καρακολίδου)

 Γλώσσα είναι το σύνολο των λέξεων, ο γλωσσικός κώδικας, ο οποίος υπάρχει σε κάθε άνθρωπο και τον μαθαίνει από την παιδική του ηλικία, σαν ένα είδος λεξικού. Διάλεκτος είναι ο ιδιαίτερος τρόπος ομιλίας του κάθε ανθρώπου, ο οποίος καθορίζεται από πολλούς παράγοντες, κυρίως γεωγραφικούς και κοινωνικούς.

 Αξία της γλώσσας : η γλώσσα αποτελεί την ειδοποιό διαφορά ανάμεσα στον άνθρωπο και τα υπόλοιπα έμβια όντα. Ο άνθρωπος είναι το ομιλούν ζώο. Η ικανότητά του να αφομοιώνει τη γλώσσα της κοινωνικής ομάδας στην οποία βρίσκεται είναι εγγενής. Η αξία της λοιπόν για τον άνθρωπο είναι μεγάλη, γιατί μέσω αυτής :

ü  επικοινωνεί και συνεννοείται με το περιβάλλον του.

ü  δίνει μορφή στη σκέψη του. Γλώσσα και σκέψη είναι άρρηκτα συνδεδεμένες μεταξύ τους. («ουκουν διάνοια και λόγος ταυτόν» =βέβαια, γλώσσα και σκέψη είναι το ίδιο)

ü  αντιλαμβάνεται και γνωρίζει τον κόσμο που τον περιβάλλει.

ü  πλουτίζεται ο συναισθηματικός του κόσμος.

ü  εντάσσεται στην ανθρώπινη κοινωνία και κοινωνικοποιείται.

ü  αποκτά συνείδηση όχι μόνο του εαυτού του, αλλά  και της κοινωνίας.

ü  διαπλάθει το ήθος και την προσωπικότητά του

ü  συντηρεί την παράδοση και τη μεταδίδει στις νεότερες γενιές, εξασφαλίζοντας τον ενιαίο πολιτισμικό χαρακτήρα της κοινωνίας.

 Γλώσσα και εθνική ταυτότητα : η ελληνική γλώσσα είναι άμεσα και άρρηκτα δεμένη με την εθνική μας ταυτότητα. Από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα η γλώσσα μας είναι ο συνεκτικός κρίκος που ενώνει όλους τους Έλληνες. Η αδιάσπαστη ενότητά της φανερώνει τη δύναμη και την αυθεντικότητά της στο πέρασμα των αιώνων, αλλά και την αδιάσπαστη συνέχεια της φυλής μας. Αποτελεί στοιχείο αλλά και φορέα  πολιτισμού, αφού μ’ αυτή ο λαός μας δημιούργησε λογοτεχνία, θέατρο, φιλοσοφία, και το βασικό πόλο συσπείρωσης του Ελληνισμού, που απέτρεψε την αφομοίωσή μας από άλλους λαούς. Βέβαια, η γλώσσα μας δεν έμεινε στατική, αλλά εμπλουτίστηκε με νέα στοιχεία, κράτησε και αφομοίωσε από τους λαούς που κατέκτησε και την κατέκτησαν ό ,τι της χρειάστηκε. Παρόλα  αυτά, μπόρεσε και διατήρησε τη φυσιογνωμία της αλώβητη.  

 Οι επιδράσεις που δέχτηκε και δέχεται σήμερα η δημοτική γλώσσα :

1.      στοιχεία από τις επαρχίες όλης της Ελλάδας.

2.      από τον απόδημο Μικρασιατικό Ελληνισμό.

3.      αποχρώσεις από τα Επτάνησα μέχρι και τον Πόντο και τον Καύκασο.

4.      από την καθαρεύουσα.

5.      από την Τουρκοκρατία.

6.      από άλλες γλώσσες.

Σήμερα η γλώσσα μας εξακολουθεί να δέχεται επιδράσεις από :

1.      από την τεχνολογία.

2.      την επιστήμη.

3.      από την πολιτική .

4.      από τα Μ. Μ. Ε.

5.      από άλλες γλώσσες (κυρίως σήμερα τα αγγλικά)

6.      από τη γλώσσα διαφόρων περιθωριακών ομάδων.

 Ωφελιμότητα των διαλέκτων : η ύπαρξη των γλωσσικών ιδιωμάτων είναι ωφέλιμη γιατί:

α) εμπλουτίζουν την εθνική γλώσσα καθώς χρησιμοποιούνται νέοι γλωσσικοί τύποι.

β) βοηθούν στην κατανόηση της ιστορικής εξέλιξης της γλώσσας από τη μελέτη της προέλευσης ορισμένων διαλέκτων

γ) ενώνουν και διατηρούν τους δεσμούς μας με την παράδοση, καθώς αποτελούν βασικό στοιχείο της παράδοσης μιας περιοχής και βοηθούν στη συνειδητοποίηση του λαϊκού μας πολιτισμού, ενώ συχνά μπορούν να οδηγήσουν και στη γνώση ηθών και εθίμων καθώς και σε άλλα πολιτιστικά στοιχεία σχετικά με τον τρόπο ζωής και σκέψης του λαού.

ε) διασφαλίζουν  την πολυμορφία της γλώσσας, αποτρέπουν από την πολιτιστική ισοπέδωση ,συνθέτουν, εμπλουτίζουν και τροφοδοτούν με γλωσσικό υλικό την κοινή ελληνική και συχνά τη λογοτεχνική παραγωγή.

[π.χ. α) Ο «Ερωτόκριτος» πέρασε στην λαϊκή παράδοση και παραμένει δημοφιλές κλασικό έργο, χάρη και στη μουσική με την οποία έχει μελοποιηθεί. β)  Η «Βαβυλωνία» του Δημήτρη Βυζάντιου είναι ένα έργο- ορόσημο της ελληνικής δραματουργίας – ανάγλυφο ντοκουμέντο της γεωγραφίας των διαλέκτων και των ψυχικών διαθέσεων των ανθρώπων του ελληνικού χώρου. γ) Οι διάλεκτοι χρησιμοποιήθηκαν ακόμα και στα κόμικς! π.χ.  «Αστερίξ» στα Ποντιακά]

στ) αποτελούν συνεκτικό στοιχείο της κοινότητας των ανθρώπων που τα χρησιμοποιούν.

Όμως δε λείπουν και οι κίνδυνοι, και γενικότερα, οι αρνητικές συνέπειες από τη χρήση τους. Αυτό μπορεί να συμβεί γιατί :

α) η εμμονή στη χρήση τους, εμποδίζει συχνά την  εκμάθηση της κοινής γλώσσας.

β) η ακραία μορφή δυσχεραίνει την επικοινωνία ανάμεσα σε αυτούς που κατέχουν τη χρήση τους και σε αυτούς που δε γνωρίζουν.

γ) συχνά ομάδες ανθρώπων  που χρησιμοποιούν ιδιώματα, προβάλλουν μερικές φορές, με έντονη διάθεση αυτή την ιδιαιτερότητα ως στοιχείο διαφοροποιητικό με κίνδυνο να δημιουργηθούν χάσματα ανάμεσα στους ανθρώπους και τον εθνικό ιστό. Αυτό συχνά μπορεί να διαταράξει την κοινωνική συνοχή.

 Η γλώσσα των πολιτικών : οι πολιτικοί έχουν και αυτοί, όπως όλες οι κοινωνικές ομάδες, τη δική τους γλώσσα, τη δική τους διάλεκτο. Η γλώσσα αυτή θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεγμένη, και οι πολιτικοί ηγέτες να είναι προσεκτικοί στη χρήση της, πράγμα που δυστυχώς δεν συμβαίνει πολύ συχνά · άλλωστε έχει χαρακτηριστεί «ξύλινη γλώσσα». Όμως είναι πολύ σημαντικό να ακούγεται από το στόμα του πολιτικού ηγέτη σωστά η γλώσσα (στην περίπτωση μας η ελληνική) :

1.  για λόγους διαπαιδαγώγησης του πολίτη ή εξοικείωσής του με την ορθή έκφραση.

2.   γιατί ευθύνη του πολιτικού απέναντι στη γλώσσα σημαίνει ευθύνη απέναντι στη σκέψη του πολίτη.

3.   επειδή σεβασμός προς τη γλώσσα σημαίνει ενίσχυση των μηχανισμών που καθιστούν τη σκέψη του πολίτη πιο παραγωγική.

4.  γιατί ενδυναμώνει την αμφισβητητική ικανότητα των πολιτών προς την ίδια την εξουσία. 

 Ο ρατσισμός της γλώσσας : είναι γνωστό ότι η ομιλία, το γλωσσικό ιδίωμα των κοινωνικών ομάδων, είναι διαφορετική από τόπο σε τόπο, από κοινωνία σε κοινωνία. Αυτό το φαινόμενο δημιουργεί ένα γλωσσικό ρατσισμό : οι άνθρωποι με διαφορετικό ιδίωμα, που διαφέρουν δηλαδή γλωσσικά από το υπόλοιπο σύνολο, αντιμετωπίζονται σαν ξένο σώμα. Γίνονται αντικείμενο σκωπτικών συμπεριφορών, απομονώνονται, περιθωριοποιούνται και πολλές φορές υποβιβάζεται η προσωπικότητά τους. Τα άτομα λοιπόν που διαφέρουν γλωσσικά αναγκάζονται να προσαρμοστούν στα διαφορετικά κοινωνικά δεδομένα, προκειμένου να αφομοιωθούν,  υποχρεώνονται να εγκαταλείψουν και συχνά να έρθουν σε ρήξη με το προηγούμενο γλωσσικό και κοινωνικό τους περιβάλλον. 

 Η κρίση της γλώσσας : τα τελευταία χρόνια γίνεται συχνά λόγος για κρίση της γλώσσας, η οποία εντοπίζεται: στο φτωχό λεξιλόγιο (λεξιπενία), τη λιτή έκφραση, την αδυναμία ακριβούς διατύπωσης και την παρείσφρηση ξενόφερτων στοιχείων.

Αίτια της κρίσης :

1. Οι συχνές εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις, το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που ευνοεί την απομνημόνευση στείρας γνώσης και την εξειδίκευση(ελλιπής και τυπική διδασκαλία της γλώσσας: α) ξεπερασμένες μέθοδοι και μέσα διδασκαλίας, β) χρησιμοθηρική αντιμετώπιση της γνώσης από το μαθητή).

2. Η κρίση της σύγχρονης κοινωνίας : τα άτομα ζουν απομονωμένα (περιορισμένη επικοινωνία, απουσία διαλόγου), μοναξιά των μεγαλουπόλεων. Η γλώσσα χρησιμοποιείται τυπικά, μόνο για να εξυπηρετήσει τις εντελώς απαραίτητες συναλλαγές.

3. Εμπορευματοποίηση της γλώσσας : χρήση της από τα Μ. Μ. Ε. (κυριαρχία της εικόνας σε βάρος του λόγου, γλωσσικά λάθη παρουσιαστών, προγράμματα χαμηλής ποιότητας με φτωχό λεξιλόγιο, πλήθος ξενόγλωσσων σειρών και ταινιών) και τη διαφήμιση που την περιορίζει στη μορφή του σλόγκαν  και δεν προβάλλονται ενημερωτικές και πολιτιστικές εκπομπές. .

4. Η διαφήμιση έχει ένα σημαντικό μερίδιο ευθύνης, καθώς το σύνθημα είναι το κύριο μέσο μετάδοσης μηνυμάτων: η επικοινωνία γίνεται με συνθηματολογία, οι γλωσσικοί συνειρμοί περιορίζονται

4. Καταναλωτισμός : ξένες επιγραφές, διαφημίσεις, υιοθέτηση ξένης κουλτούρας. Ξένες λέξεις εισάγονται και χρησιμοποιούνται στη χώρα μας (προφορική ομιλία, ξενόγλωσσες επιγραφές καταστημάτων, προϊόντα κ.α.)

5. Τεχνολογική ανάπτυξη : Η τεχνολογική ανάπτυξη δημιουργεί ειδικούς κώδικες επικοινωνίας με ξενόγλωσση ορολογία κυρίως στον επαγγελματικό χώρο π.χ. η γλώσσα όσων ασχολούνται με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές χρησιμοποιούν μια γλώσσα απολύτως τυποποιημένη και συμβατική .(π.χ Η επίδραση του διαδικτύου: χρήση τεχνητής γλώσσας για συντομία και γρήγορη επικοινωνία.)

6. Σημαντικός είναι και ο οικονομικός παράγοντας : συνήθως αυτοί που έχουν πρόσβαση στην πολιτιστική ζωή είναι οι ανώτερες κοινωνικές τάξεις.

7. Η κομματική συνθηματολογία και η ξύλινη γλώσσα των πολιτικών.

 Λύσεις :

1. Σταθερό εκπαιδευτικό σύστημα, οικονομική ενίσχυση της παιδείας, ανθρωπιστική και όχι τεχνοκρατική παιδεία, σωστή διδασκαλία της γλώσσας στα σχολεία.

2. Ίδρυση βιβλιοθηκών παντού.

3. Μείωση διαφημίσεων, καλλιέργεια της αγάπης για το βιβλίο, την ελληνική παράδοση και τη γλώσσα.

4. Συμβολή των πνευματικών ανθρώπων.

§   Γλώσσα και σκέψη :  η γλώσσα και η σκέψη είναι αλληλένδετες : η γλώσσα προάγει τη σκέψη, αλλά και η σκέψη τη γλώσσα. Σήμερα οι άνθρωποι σκέφτονται με αριθμούς, δεν προβληματίζονται, δεν έχουν πνευματικές ανησυχίες. Η γλώσσα εξυπηρετεί μόνο τυπικές ανάγκες, καθώς δεν υπάρχει ουσιαστική επικοινωνία των ανθρώπων μεταξύ τους. Ο σημερινός Έλληνας δεν επικοινωνεί, αλλά επιτίθεται (π.χ. οδηγοί αυτοκινήτων, μαθητές, φοιτητές κ.α.), επομένως η γλώσσα έχει μετατραπεί σε ένα κώδικα επίθεσης και άμυνας, χωρίς κανένα νοηματικό πλούτο και με έντονο βωμολοχικό περιεχόμενο.

§   Λύσεις :

1. Προσφορά εκπαίδευσης – παιδείας :

α. Σχεδιασμός μακρόχρονης εκπαιδευτικής πολιτικής, ώστε να δημιουργηθούν ουσιαστικά κέντρα γλωσσικών σπουδών.

β. Η επαναφορά της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών να συνδυαστεί και με τον ανάλογο τρόπο διδασκαλίας, που να είναι συμβατός με τις σύγχρονες επιστήμες της διδακτικής (η επαφή των νέων με τη γλώσσα των προγόνων τους κρίνεται απαραίτητη, καθώς πλουτίζει το λεξιλόγιό τους, προσφέρει γνώση της καταγωγής των λέξεων που χρησιμοποιούν και αντίληψη του πρωταρχικού περιεχομένου τους).

γ. Ό, τι μας περιβάλλει, μας «παιδεύει». Συνεπώς τα ερεθίσματα τα οποία θα πρέπει να  δέχεται ένας νέος από το εξωτερικό περιβάλλον, αποτελούν στοιχεία παιδευτικά. Άρα από το σχολείο ο νέος θα πρέπει να διδαχτεί να δέχεται το ποιοτικό και να απορρίπτει το ασυμβίβαστο.

2. Οικονομική ενίσχυση της παιδείας από την πολιτεία.

3. Να ιδρυθούν βιβλιοθήκες παντού, όχι μόνο μέσα στα σχολεία.

4. Μείωση των διαφημίσεων, καλλιέργεια της αγάπης για το βιβλίο, την ελληνική παράδοση και τη γλώσσα (η γλωσσική παράδοση ενός τόπου αποτελεί σημαντικό στοιχείο του πολιτισμού του, καθώς δηλώνει την καταγωγή και την εθνική μας ταυτότητα, αλλά και αποτελεί φορέα επίδρασης για τη σύγχρονη σκέψη. Ο Σαίξπηρ για παράδειγμα, πήρε στοιχεία από το αρχαίο ελληνικό πνεύμα μπολιάζοντας μ’ αυτά την εποχή του).

5.  Συμβολή των πνευματικών ανθρώπων του τόπου.