ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ - ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

                                                                                                                                             ΣΧ.ΕΤΟΣ:2014-15

ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΜΑΪΟΥ-ΙΟΥΝΙΟΥ

ΜΑΘΗΜΑ:  ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

ΤΑΞΗ Αʹ

ΚΕΙΜΕΝΟ

Τα παιδιά μελετούν, αλλά δεν κατανοούν

«Πολλές φορές διαβάζω και δεν καταλαβαίνω. Όταν τα κείμενα είναι αρχαία με νέα ελληνικά μαζί, μου φαίνονται πολύ περίεργα. Δυσκολεύομαι να καταλάβω, θέλει πολλή ανάλυση» απαντάει σε σχετική ερώτηση η Ελ., μαθήτρια της Γ΄ Λυκείου. Επίσης ο Β., μαθητής Γ΄ Λυκείου, δηλώνει: «Εκτός σχολείου, δεν μ’ αρέσει να διαβάζω. Αν εξαιρέσω τα μαθήματα που μ’ ενδιαφέρουν για τις Πανελλαδικές, χρειάζομαι συνήθως αρκετό χρόνο να κατανοήσω ένα κείμενο». Τέλος ο Στ., μαθητής Β΄ Λυκείου, αναφέρει: «Δυσκολεύομαι να γράψω. Δεν έχω ιδέες ή όταν έχω, δεν μπορώ να τις αναπτύξω. Έκθεση, πάω φροντιστήριο, μαθαίνω «πακέτα λέξεων», τα γράφω. Άλλα βιβλία, σχεδόν ποτέ. Προτιμώ ταινίες».

Όταν τέθηκε το ερώτημα στους εκπαιδευτικούς, αν τα παιδιά καταλαβαίνουν όταν μελετούν, οι απαντήσεις ήταν κατηγορηματικά αρνητικές. «Όχι όχι!», θα πει χωρίς δεύτερη σκέψη η κ. Ε.Ρ., φιλόλογος και την άποψη αυτή συμμερίζονται πολλοί συνάδελφοί της με πολυετή εμπειρία. Τα παιδιά είναι αρνητικά μπροστά στο συνεχές κείμενο. Βαριούνται και φοβούνται. Η λεξιπενία είναι ιδιαίτερα αισθητή, ενώ πρόβλημα υπάρχει τόσο στην κατανόηση, όσο και στην ορθογραφία. Το επίπεδο εγγραμματισμού διαρκώς υποβαθμίζεται στην Ελλάδα. Βέβαια, αντίστοιχη περιγράφεται η κατάσταση και στα δημόσια σχολεία της Γαλλίας, όπου μάλιστα καταργήθηκε η συγγραφή δοκιμίου από μαθητές, επειδή αδυνατούσαν οι περισσότεροι να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις αυτού του είδους λόγου.

Οι ειδικοί αποδίδουν το πρόβλημα σε πολλούς παράγοντες. Αρχικά στο οικογενειακό περιβάλλον. Τα παιδιά δεν είναι μυημένα στη λογοτεχνία, καθώς το περιβάλλον τους δεν ευνοεί συνήθως τη φιλαναγνωσία. «Ούτε εφημερίδα δεν διαβάζουν τα παιδιά μας, πράγμα που αποτυπώνεται και στο γράψιμό τους», αναφέρει μία μητέρα εφήβου. Οι εκπαιδευτικοί, παραδέχονται πως ευθύνονται κι αυτοί, καθώς αρκετές φορές «κατεβάζουν τον πήχη». Φυσικά, το πρόβλημα επιδεινώνεται και από τον μεγάλο όγκο της διδακτέας ύλης, ο οποίος είναι αντιστρόφως ανάλογος με τον διαθέσιμο χρόνο. Επίσης διάφοροι πειραματισμοί στην εκπαίδευση και η απουσία συνέχειας ευθύνονται για τη φθίνουσα πορεία του εγγραμματισμού. Ίσως όμως φταίει και η εικόνα, το Διαδίκτυο, τα greeklish και γενικότερα οι νέοι τρόποι επικοινωνίας, στους οποίους έχουν εθιστεί τα παιδιά μας. Έχοντας εξοικειωθεί με το επιφανειακό αδυνατούν να επεξεργαστούν ένα κείμενο και να αποκωδικοποιήσουν τα μηνύματά του.

«Η ικανότητα του μαθητή να διαβάζει, να κατανοεί και να συνθέτει κείμενα διαφορετικού είδους, η έννοια δηλαδή του εγγραμματισμού, στη σχολική κοινότητα δεν έχει κατακτηθεί από την πλειονότητα των παιδιών», επισημαίνουν αρκετοί καθηγητές Πανεπιστημίου. «Αυτό δεν είναι μόνο απόρροια του δύσκολου λεξιλογίου, αλλά και της εσωτερικής δομής και διάρθρωσης του κειμένου. Όσο απομακρυνόμαστε από τον αφηγηματικό λόγο και εισάγεται στα σχολικά εγχειρίδια ο επιστημονικός, έστω απλοποιημένος, τόσο δυσχεραίνει η προσπάθεια κατανόησης. Τα παιδιά μας δεν υστερούν σε νοημοσύνη. Ορισμένες φορές όμως καλούνται να διαχειριστούν «ύλη», που είναι δύσκολη για τον μέσο μαθητή, ενώ ο διαθέσιμος χρόνος αποτελεί πλέον αγαθό σε ανεπάρκεια», διατείνονται οι ειδικοί.

Επομένως, κρίνεται αναγκαίο να εστιάσουμε στην ικανότητα του παιδιού να κατανοεί τις ερωτήσεις, να δίνει απαντήσεις, αλλά και να διατυπώνει το ίδιο ερωτήσεις. Να επεξεργάζεται με αυτονομία τα δεδομένα του και να αντιλαμβάνεται τις μεταξύ τους σχέσεις.

Σε ό,τι αφορά τους εκπαιδευτικούς οι ειδικοί επισημαίνουν ότι είναι απαραίτητη η συνεχής επιμόρφωσή τους. Επίσης, είναι αναγκαίος ο σωστός προγραμματισμός, με βάση τον οποίο θα υλοποιούνται οι καινοτομίες στην εκπαίδευση, στο πλαίσιο των προκλήσεων της εποχής.

Ωστόσο, δε θα πρέπει να παραγνωρίσουμε και τον ρόλο των γονέων, οι οποίοι οφείλουν να υποστηρίξουν την προαγωγή της γνώσης. Με ποιους τρόπους; «Μιλώντας από την αρχή στο παιδί επεξηγηματικά, ερμηνευτικά και σχολιαστικά, όχι μόνο καθοδηγητικά. Εμπλεκόμενοι στην εκπαιδευτική διαδικασία. Εκθέτοντάς το σε προσλαμβάνουσες, ανάλογες με την ηλικία του», συμπληρώνουν οι ειδικοί.

Β. Χρυσοστομίδου, από την ιστοσελίδα της εφ. Η Καθημερινή, 23.02.2013 (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. (Μονάδες 15)

Α1. Σε ποιες αιτίες, σύμφωνα με τη συγγραφέα του κειμένου, αποδίδουν οι ειδικοί την αδυναμία των μαθητών να κατανοήσουν ένα κείμενο; (60-80 λέξεις)                                                                (μονάδες 15)

Α2. (Μονάδες 10)

Α2. Να επισημάνετε το είδος του συλλογισμού (παραγωγικός-επαγωγικός) της τρίτης παραγράφο( «Οι ειδικοί….τα μηνύματά του») και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.                               (μονάδες 10)

Β1. (Μονάδες 10)

Β1. Να γράψετε μία συνώνυμη λέξη για καθεμιά από τις λέξεις με την έντονη γραφή(περίεργα, συμμερίζονται, επιδεινώνεται, συνθέτει (κείμενα),απόρροια) με βάση τη σημασία τους στο κείμενο.

                                                                                                                                                                (μονάδες 10)

Β2. (Μονάδες 15)

Β2.«Η έννοια του εγγραμματισμού δεν έχει κατακτηθεί από την πλειονότητα των παιδιών».

1. Να αιτιολογήσετε την επιλογή της παθητικής σύνταξης από την αρθρογράφο.                 (μονάδες 5)

2. Να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική.                                                           (μονάδες 10)

 Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Ευαισθητοποιημένοι από το κείμενο που διαβάσατε, αποφασίζετε να γράψετε ένα άρθρο (350- 400 λέξεων) που θα δημοσιευθεί στη σχολική σας εφημερίδα, στο οποίο να προτείνετε τρόπους με τους οποίους μπορεί να καλλιεργηθεί η άρτια γλωσσική έκφραση των νέων από την οικογένεια, το σχολείο και την πολιτεία.                                                                                                               (μονάδες 50)

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α1. Η απάντηση βρίσκεται στην 3η παράγραφο του κειμένου.

Α2. Παραγωγικός ( από το γενικό στο ειδικό) βλ.σελ. 72  σχολικού βιβλίου .

Β1. Περίεργα= παράξενα,  συμμερίζονται= υιοθετούν, επιδεινώνεται=χειροτερεύει, συνθέτει ( κείμενα)= συγγράφει, απόρροια= αποτέλεσμα

Β2. 1. Η αρθρογράφος χρησιμοποιεί παθητική σύνταξη για να τονίσει την ενέργεια/ πράξη/ δράση του ρήματος. ( βλ σελ 150 σχολ βιβλίο)

2. Η πλειονότητα των παιδιών δεν έχει κατακτήσει την έννοια του εγγραμματισμού.( ενεργητική σύνταξη)

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Τρόποι καλλιέργειας της γλωσσικής έκφρασης των νέων:

1)      Οικογένεια:

Ø  Να παρέχει τα κατάλληλα πνευματικά ερεθίσματα στα νεαρά μέλη της, γεγονός που θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στις προτεραιότητες και τις επιλογές τους.

Ø  Να ασκεί ορθή γλωσσική αγωγή, κυρίως μέσα από τον ορθό λόγο της καθημερινής επικοινωνίας και το διάλογο.

Ø  Να καλλιεργεί την αγάπη για το βιβλίο και όχι απλώς τη χρησιμοθηρική αντίληψη για τη γνώση στο στενό πλαίσιο της επιδιωκόμενης επαγγελματικής αποκατάστασης

2)      Εκπαίδευση:

Ø  Να καταστήσει γνωστή τη γλώσσα σε όλη την ιστορική της διαδρομή και να αναδείξει με ελκυστικό και προσιτό τρόπο το λεξιλογικό της πλούτο και κυρίως τη λειτουργικότητα του στην καθημερινή επικοινωνία.

Ø  Να αναβαθμίσει τα γλωσσικά μαθήματα και να επιδιώξει την ορθή διδασκαλία της γλώσσας χωρίς πνεύμα σχολαστικισμού ή τυπολατρίας αλλά με σύγχρονους επιστημονικά  και παιδαγωγικά τρόπους  και με συγγράμματα ανανεωμένα, που θα αξιοποιούν την αποκτημένη  εμπειρία.

Ø  Να δημιουργήσει ένα πνευματικό περιβάλλον που θα ευνοεί την πνευματική αναζήτηση και το διάλογο.

Ø  να ενδυναµώσει την αγάπη για το βιβλίο και να ενθαρρύνει την ανάγνωση . Η οργάνωση ενηµερωµένων σχολικών βιβλιοθηκών, οι επισκέψεις µαθητών σε εκθέσεις βιβλίων, σε βιβλιοπωλεία ή οι προσκλήσεις σε ανθρώπους της  λογοτεχνίας να επισκέπτονται σχολεία για να επικοινωνούν µε τους µαθητές και τους διδάσκοντες είναι θετικές προς αυτήν την κατεύθυνση πρωτοβουλίες

Ø   να τολµήσει την εισαγωγή και χρησιµοποίηση των νέων τεχνολογιών στην υπηρεσία της γλωσσικής εκπαίδευσης

Ø  να επιµορφώνονται οι εκπαιδευτικοί

3)      Πολιτεία:

Ø  Να εμπλουτίσει τις βιβλιοθήκες με νέα βιβλία, ικανά να προσελκύσουν ένα μεγάλο μέρος των πολιτών και να καλλιεργήσουν τη φιλαναγνωστική διάθεση της ευρύτερης κοινωνίας.

Ø  Να προωθήσει µέτρα που θα παρέχουν τη δυνατότητα στον άνθρωπο να έχει περισσότερο ελεύθερο χρόνο, ώστε να τον αξιοποιεί δηµιουργικά (ανάγνωση βιβλίων, επισκέψεις σε εκθέσεις βιβλίου ή βιβλιοπωλεία κ.λπ.)

Ø  Να ακολουθήσει µια πολυδιάστατη πολιτική που θα υποστηρίζει τον εθνικό πολιτισµό, την τέχνη, την πολιτιστική δηµιουργία, την εθνική λογοτεχνία, το βιβλίο (τα Υπουργεία Πολιτισµού, Παιδείας, οργανισµοί όπως το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου και ιδρύµατα όπως η Ακαδηµία και τα πανεπιστήµια θα ήταν δυνατόν να αναλάβουν πρωταγωνιστικό ρόλο σε µια τέτοια προσπάθεια).

Ø  Να μεριμνήσει για την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού μέσα από ειδικά προγράμματα, όπως αυτά της λαϊκής επιμόρφωσης, των ανοιχτών πανεπιστημίων κλπ

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ ( πιθ 455-399 πΧ): Εισαγωγή, (σχ. βιβλίο18-28)

Η ΖΩΗ ΤΟΥ

Καταγωγή:Δήμος Ἁλιμοῦντος Αττικής , από αριστοκρατική οικογένεια

Μόρφωση: επίδραση από σοφιστές, έργα Περικλή, επιτεύγματα ιατρικής, αρχαίου δράματος.

Στρατηγική Περικλή:α) άμυνα στην ξηρά β) επίθεση στη θάλασσα γ) σύνεση, αυτοπεποίθηση

Λοιμός:Το δεύτερο έτος του πολέμου πέθανε ο Περικλής, ο Θουκυδίδης όμως επέζησε

Δημαγωγοί:Μετά το θάνατο του Περικλή, επικράτησε οξεία αντιπαράθεση μεταξύ των συντηρητικών αριστοκρατικών και των δημοκρατικών- δημαγωγών ( πχ Κλέωνας)

Στρατηγική αποτυχία Θουκυδίδη:Το 424 πΧ ο Θουκυδίδης, ως στρατηγός, έχασε την Αμφίπολη, αποικία των Αθηναίων, από τον Σπαρτιάτη Βρασίδα. Είχε στρατηγική σημασία η περιοχή λόγω ναυπηγήσιμης  ξυλείας και χρυσωρυχείων του Παγγαίου.

Εξορία: Η τιμωρία για την αποτυχία του ήταν η εξορία. Εκεί αφιερώνει το χρόνο του στην ιστορική έρευνα καθώς συγκεντρώνει πληροφορίες και από τα δύο στρατόπεδα.

Το τέλος του πολέμου: Ενώ έζησε ως το τέλος του πολέμου η εξιστόρηση φτάνει ως το 411 πΧ λόγω θανάτου του.

ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

Η σημασία του πολέμου:Οι αντίπαλοι βρίσκονταν στο ύψιστο σημείο ακμής. Βέβαιη η εμπλοκή όλων των ελληνικών κρατών.

Η έρευνα του παρελθόντος: Με «εἰκότα» (=εύλογα) , «σημεῖα » η «μαρτύρια»( =αποδείξεις) και «τεκμήρια»(=συμπεράσματα)

Τα βαθύτερα αίτια:Η οικονομική και στρατιωτική ανάπτυξη της αθηναϊκής δύναμης και η μετατροπή της αθηναϊκής συμμαχίας σε αθηναϊκή ηγεμονία.

Ποια προβλήματα θέτει ο Θουκυδίδης:α) Το πρόβλημα της ηγεμονικής δύναμης της Αθήνας. Η συνετή πολιτική που υπέδειξε ο Περικλής δεν ακολουθήθηκε. Απόδειξη:η Σικελική εκστρατεία β) το πρόβλημα της δύναμης π.χ. εξόντωση Πλαταιέων από Σπαρτιάτες, Μηλίων από Αθηναίους, εμφύλιος πόλεμος Κέρκυρας. Όλα αποδεικνύουν την αγριότητα του ανθρώπου στον πόλεμο. γ) η μόνη αξία είναι η λογική, οι θεοί δεν επεμβαίνουν στις ιστορικές εξελίξεις, η τύχη είναι απρόβλεπτος παράγοντας δ) ο παραλογισμός του πολέμου ( σφαγή άμαχου πληθυσμού κτλ) Αιτία: η πλεονεξία και η φιλοτιμία (=φιλοδοξία).

Πρότυπο ηγέτη:Το ενσαρκώνει ο Περικλής. α) οξυδέρκεια β) αποδοχή από το λαό γ) ανωτερότητα δ) πολιτικό θάρρος ε) αδιάφθορος

Υπεύθυνος πολίτης:α) να έχει λογική και σύνεση β) να μην παρασύρεται από δημαγωγούς γ) να δείχνει ενδιαφέρον για την πόλη δ) να δείχνει στον πόλεμο μετριοπάθεια, ανώτερο ήθος, ανθρωπιά.

Μέθοδος γραφής: Χαρακτηριστικό της σκέψης και της μεθόδου του:η τάση για γενίκευση, ως απόσταγμα της έρευνας και του συλλογισμού του. Τα γνωμικά του δεν έχουν διδακτισμό και δεοντολογία αλλά είναι το απόσταγμα της έρευνας και του συλλογισμού μιας συγγραφικής ιδιοφυίας.

ΜΕΘΟΔΟΣ ΤΟΥ

Έρευνα μακρινού παρελθόντος: αυτοψία, επίσκεψη  στα πεδία μαχών, συλλογή και αξιολόγηση πληροφοριών, μελέτη επίσημων κειμένων και κρατικών αρχείων.

Έλεγχος πληροφοριών της σύγχρονης εποχής: α) προσωπική γνώση β) έρευνα για όσα δεν γνώριζε ο ίδιος ακούγοντάς τα από άλλους γ) δεν καταδέχτηκε να περιλάβει πληροφορίες από τον πρώτο τυχόντα

Δημηγορίες: Αποδίδουν κίνητρα, σχεδιασμούς, στόχους, ιδέες, ήθος ομιλητών. Είναι τοποθετημένες με το σχήμα «θέση-αντίθεση». Κράτησε την κεντρική ιδέα των λόγων και πρόσθεσε ό,τι ήταν κατάλληλο για την περίσταση να ειπωθεί. Δείχνουν την ικανότητα του ιστορικού να αναλύει τα γεγονότα και το βάθος της σκέψης του.

Χρονολογική ακρίβεια: Ακολουθεί το χρονολογικό σύστημα του Ελλάνικου Μυτιληναίου. Χρονολογεί κατά χρονολογική σειρά και όχι κατά θεματικές ενότητες διαιρώντας το έτος σε θέρος 8 μηνών και χειμώνα 4 μηνών.

ΔΟΜΗ ΕΡΓΟΥ/ΧΡΟΝΟΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ

Δομή και περιεχόμενο: Διαίρεση σε 8 βιβλία μεταγενέστερη

1^ο βιβλίο: αίτια κ’σημασία πολέμου, μέθοδος συγγραφέα, «αρχαιολογία», ανάπτυξη αθηναϊκής δύναμης 479-432, τελευταίες διπλωματικές προσπάθειες, δυνάμεις αντιπάλων.

2^ο -5.24:πρώτη δεκαετία του πολέμου (431-421 π.Χ), έκθεση όρων ειρήνης Νικία.

5.25- τέλος 5^ου: δεύτερο προοίμιο (όχι νέος πόλεμος, αλλά συνέχιση του μεγάλου πολέμου), τα γεγονότα ως το 415, διάλογος Αθηναίων με Μηλίους για δίκαιο ισχυρότερου.

6^ο-7^ο : Σικελική εκστρατεία.

8^ο: αρχή τρίτης περιόδου πολέμου, εγκατάσταση μόνιμου σπαρτιατικού στρατοπέδου στη Δεκέλεια, ανάμειξη Περσών, κατάλυση δημοκρατικού πολιτεύματος Αθήνας ως το 411 π.Χ.

Χρόνος συγγραφής:

όχι βέβαιος, σίγουρα ο Θουκυδίδης α) ξεκίνησε να γράφει με το ξέσπασμα του πολέμου(= συλλογή υλικού κ’σημειώσεις ή οριστική μορφή;)  β) είδε το τέλος του πολέμου  και κάποια κομμάτια έχουν γραφεί μετά το 404 π. Χ.Συνέχισε ο Ξενοφώντας με τα Ἑλληνικά.

ΓΛΩΣΣΑ κ’ΥΦΟΣ

Γλώσσα:

·         «αρχαία αττική διάλεκτος»

o    χρήση πρόθεσης ἐς αντί εἰς(ἐσπλέοντι)

o    ξυν αντί συν (π.χ. ξυνέγραψε)

o    --σσ- αντί –ττ (π.χ. ἡσσῶντο αντί ἡττῶντο)

·         αρχαϊκότεροι τύποι  λέξεων(π.χ. αἰεί /ἀεί)

·         ουδέτερο πληθυντικού αντί για επίρρημα (π.χ. ἐνάντια/ἐναντίον)

·         χρήση ουδετέρου επιθέτου αντί αφηρημένου ουσιαστικού (π.χ. τὸ ἐλεύθερον /ἡ ἐλευθερία)

·         ρήματα σύνθετα (και με δύο ή τρεις προθέσεις) για αν δηλωθούν βραχυλογικά και πυκνά 2 ή 3 επιρρηματικές σχέσεις του υποκ. ή του Αντικ. με τη ρηματική ενέργεια (π.χ. ἀνταναγόμενοι)

Υφος:

·         επισώρευση αιτιολογικών προτάσεων και προσδιορισμών (=να διαφωτιστούν πλήρως τα αίτια των γεγονότων)

·         συνεχής χρήση αντιθέσεων

·         αφθονία ετερόπτωτων προσδιορισμών

·         περίπλοκη σύνταξη

·         μακρές περίοδοι στο λόγο

·         εντυπωσιακά ρητορικά σχήματα (π.χ. πάρισα, ομοιοτέλευτα, ισοσύλλαβα)

Αμεροληψια, Δυναμη γραφης, Βάθος προβληματισμου=η Ἱστορία Θουκυδίδη «κτῆμα ἐς αἰεὶ»

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ (ΕΚΘΕΣΗ)

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ ( ΕΚΘΕΣΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ)

Α) ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΧΩΡΟΥ

1)

KEIMENO

Επιτύμβιο μαρμάρινο αγγείο (λήκυθος) με ανάγλυφη παράσταση. Στην άκρη

δεξιά η νεκρή -Μυρρίνη είναι το όνομά της όπως δηλώνεται με την επιγραφή πά-

νω από το κεφάλι της- οδηγείται στον Άδη από τον Ερμή Ψυχοπομπό που βρίσκε-

ται δεξιά της. Είναι μάλιστα χαρακτηριστική η κίνηση του Ερμή που την πιάνει

από το χέρι ενώ αυτή με τη στάση της, με σκεπασμένο και χαμηλωμένο το κεφάλι,

υποδηλώνει τη φοβερή της μοίρα. Στο αριστερό μέρος της παράστασης εικονίζο-

νται, σε μικρότερο μέγεθος, τρεις άντρες, ο τελευταίος μάλιστα ακουμπάει σε μια

παραστάδα, που παρακολουθούν τη σκηνή. Ο Ερμής φοράει φτερωτά σανδάλια

που υποδηλώνουν μιαν άλλη ιδιότητά του, του αγγελιοφόρου των θεών: άγγελον

αθανάτων τον ονομάζει ο ομηρικός ύμνος στον Ερμή και σχετικό αφιέρωμα σ’

αυτόν του πολέμαρχου Καλλίμαχου. Γύρω στο 420 π.Χ.

Π. Πετράκος, Οδηγός Εθνικού μουσείου. Εκδ. Αθηνών, Αθήνα 1993, σσ 79-80.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Ποιος είναι ο πρακτικός σκοπός αυτού του κειμένου;

................................................................................................................................

................................................................................................................................

2. Ποια σειρά ακολουθεί η περιγραφή, ποια πρόσωπα προβάλλει και γιατί;

................................................................................................................................

................................................................................................................................

3. Ποιες από τις λεπτομέρειες ερμηνεύονται από τον συντάκτη του κειμένου;

................................................................................................................................

................................................................................................................................

4. Να εξετάσετε το ρόλο των επιθέτων που αναφέρονται στο αγγείο και στα δύο

κεντρικά πρόσωπα: Αυτά τα επίθετα χρησιμοποιούνται α) για να υπερτονίσουν,

β) για να καλύψουν και να αποδυναμώσουν ή γ) για να αποδώσουν με ακρίβεια

τα περιγραφόμενα; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

................................................................................................................................

................................................................................................................................

5. Θα χαρακτηρίζατε την περιγραφή α) πιστή, β) σπαρταριστή ή γ) διεξοδική;

Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

................................................................................................................................

................................................................................................................................

2) Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις επιλέγοντας την κατάλληλη λέξη από αυτές που βρίσκονται στην παρένθεση.

Το όψιμο ενδιαφέρον της δημοτικής αρχής δεν μπορεί τελικά να σώσει το παλιό νεοκλασικό κτίσμα από τη(ν) ...................................... (διάβρωση, ανοικοδόμηση, κατάρρευση). Όσο διάστημα παρέμενε ........................................ (ξεθεμελιωμένο, ερείπιο, ετοιμόρροπο), έπρεπε να είχε χαρακτηριστεί................................ (πατροπαράδοτο, διατηρητέο, πατρογονικό), ώστε να είχαν έγκαιρα αρχίσει οι εργασίες για τη(ν) .................................................. (ανακαίνισή, συντήρησή, ανοικοδόμησή) του. Σήμερα, έχει πλέον............................................................... (μεταβληθεί σε ερείπια, διαβρωθεί, κατεδαφιστεί) και το μόνο που απομένει είναι η ............................... (ανέγερσή, ανοικοδόμησή, κατεδάφισή) του και η ........................................ (ανακαίνιση, αναπαλαίωση, ανέγερση) στη θέση του μιας νέας οικοδομής.

3)  Να συμπληρώσετε τα κενά των προτάσεων με μία από τις λέξεις που δίνονται (δύο λέξεις δεν χρησιμοποιούνται).

απόσπαση, πλεύρισμα ,προσέγγιση ,πρόσβαση, προσχώρηση ,μετακίνηση, προσπέλαση

1. Τα βράχια που ορθώνονται απότομα στην πίσω πλευρά του κάστρου καθιστούσαν πάντοτε αδύνατη την ................................

2. Η ....................... των πέντε βουλευτών στο αντίπαλο κόμμα προκάλεσε κυβερνητική κρίση.

3. Η ........................... των σωστικών συνεργείων στον τόπο του δυστυχήματος έγινε δυνατή μόνο με τη βοήθεια ελικοπτέρου.

4. Όμορφο οικόπεδο και με ωραία θέα! Δυστυχώς όμως δεν έχει................................... στη θάλασσα

5. Η διαδικασία .................................... του πλοίου είναι πολύ επικίνδυνη. Απαιτεί ιδιαίτερη δεξιοτεχνία από τον καπετάνιο για να μη δημιουργηθούν δυσάρεστα απρόοπτα.)

4) Να επιλέξετε τη σωστή σημασία της λέξης, σημειώνοντας Χ στο αντίστοιχο πλαίσιο (για κάθε λέξη υπάρχει μόνο μια σωστή απάντηση). Να γράψετε προτάσεις, στις οποίες οι λέξεις θα χρησιμοποιούνται με τις επιλεγμένες σημασίες.

1. μεταίχμιο:

α) αιχμηρό αντικείμενο                                                                             􀂆

β) ενδιάμεσο διάστημα ανάμεσα σε δύο στρατούς                                   􀂆

γ) σημείο που μετέχουν όλοι                                                                     􀂆

δ) σημείο που απέχει ίσα από τα άκρα                                                      􀂆

.............................................................................................................................

2. εμβόλιμος:

 α) εμβολιασμένος                                                                                     􀂆

β) χτυπημένος από έμβολο                                                                        􀂆

γ) βολικός                                                                                                   􀂆

δ) παρεμβαλλόμενος σε μια κανονική σειρά                                             􀂆

.............................................................................................................................

3. ένθετος:

 α) υιοθετημένος                                                                                         􀂆

β) σε καλή κατάσταση                                                                                􀂆

γ) παρατημένος                                                                                           􀂆

δ) τοποθετημένος μέσα                                                                               􀂆

.............................................................................................................................

4. ορόσημο:

 α) σημείο που δείχει τα όρια                                                                       􀂆

β) οροσειρά                                                                                                   􀂆

γ) σημείο της οροφής                                                                                    􀂆

δ) εκεί απ’ όπου αρχίζει ένα όρος                                                                 􀂆

.............................................................................................................................

5. εγκλωβισμένος:

 α) περιορισμένος σε μικρό χώρο                                                                 􀂆

β) με εγκυκλοπαιδική μόρφωση                                                                   􀂆

γ) προσαρμοσμένος στο κλίμα μιας περιοχής                                              􀂆

δ) στολισμένος                                                                                              􀂆

.............................................................................................................................

6. παρείσακτος:

 α) όποιος αλλάζει πορεία                                                                              􀂆

β) αυτός που εισχωρεί κάπου με πλάγιο τρόπο                                             􀂆

γ) εκείνος που εισβάλλει πανηγυρικά                                                            􀂆

δ) όποιος απομακρύνεται χωρίς να τον πάρουν είδηση                                 􀂆

.............................................................................................................................

7. διαμπερής:

 α) αυτός που ολοκληρώνει μια αποστολή                                                            􀂆

β) εκείνος που μεταφέρει κάποιον από τη μία όχθη στην άλλη                            􀂆

γ) αυτός που διαπερνάται από τη μία άκρη στην άλλη                                         􀂆

δ) εκείνος που εύκολα εξάγει συμπεράσματα                                                       􀂆

.............................................................................................................................

8. διάτρητος:

 α) αυτός που πρέπει να διατηρηθεί                                                                        􀂆

β) διασκορπισμένος                                                                                                􀂆

γ) τρυπημένος πέρα ως πέρα                                                                                  􀂆

δ) γεμάτος στίγματα                                                                                               􀂆

.............................................................................................................................

Β) ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΣΩΠΟΥ

1. Επισκεφθείτε το  Χαμόγελο του παιδιού και διαβάστε τις περιγραφές εξαφανισμένων ατόμων. Απαντήστε στις εξής ερωτήσεις:
   
   

Ø  ποια βασικά χαρακτηριστικά δίνονται σε κάθε περιγραφή;

Ø  θεωρείτε ότι το κείμενο της περιγραφής βοηθά στην αναγνώριση και στον εντοπισμό των προσώπων;

Ø  ποιος είναι ο ρόλος της φωτογραφίας στο κείμενο;

Ø  Πώς θα χαρακτηρίζατε το ύφος των κειμένων; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.       

2) Να συμπληρωθούν τα κενά με τις λέξεις: οστεώδης, συνοφρυωμένος, βλοσυρός, διεσταλμένος, σκυθρωπός, ευπαρουσίαστος, κομψός, ατημέλητος, λικνιστός, ευκίνητος.

α. Ήταν ιδιαίτερα……………… γι αυτό  μπορούσε να ανεβαίνει άνετα και να κάνει όλες τις απαραίτητες ρυθμίσεις των προβολέων.

β. Το………………..ντύσιμό του ήταν ένα μειονέκτημα στην εικόνα του και εμπόδιο για την κοινωνική του εξέλιξη.

γ. Το πρόσωπό του,………………….., σου έδινε την εντύπωση πως μόλις και μετά βίας καλυπτόταν από μία λεπτή επιδερμίδα.

δ. Ο δικαστής με ………………………ύφος επέβαλε την ισόβια κάθειρξη στο μητροκτόνο.

ε. Περπατούσε με ……………………..πρόσωπο, δίνοντας την εντύπωση δυσπρόσιτου ανθρώπου.

στ. Ο γιατρός διαπίστωνε πως οι κόρες των ματιών του ήταν ………………….. συνεπώς, βρισκόταν υπό την επήρεια ναρκωτικών.

ζ. Χόρευε με κινήσεις…………………και συγκέντρωνε  όλα τα βλέμματα.

η. Το εξώφυλλο του βιβλίου ήταν……………………….και συνέβαλε στην εμπορικότητά του.

θ. Ζητούνται κυρίες και κύριοι………………….. για προώθηση προϊόντων αισθητικής.

ι. Το……………………….μέτωπό του έδειχνε όλη την ένταση και τις σκοτούρες που είχε στο κεφάλι του.

3) Nα αντικατασταθούν οι υπογραμμισμένες λέξεις από συνώνυμες

α. Το βάδισμά του ήταν ιδιαίτερα γοργό, λες και πετούσε.

β. Τα αυτιά του – ιδιαίτερα μεγάλα – προκαλούσαν τα σχόλια των μαθητών.

γ. Η φυσιογνωμία του, ξερακιανή , θύμιζε τύπο της κατοχής.

δ. Για σωματοφύλακες επέλεξε άτομα με δυνατό κορμί, βλοσυρό βλέμμα.

ε. Το ιδιαίτερα γοητευτικό του χαμόγελο συγκινούσε όλους.

στ. Είχε στρουμπουλό σώμα και αισθανόταν μειονεκτικά .

ζ. Η σκηνή με το στραβοπάτημα του ανυποψίαστου περαστικού ήταν αστεία.

η. Χαρακτηριζόταν από πολλούς ωραιοπαθής.

θ. Ήταν πολύ εμφανίσιμη κι αυτό στην εποχή μας είναι προσόν για ανεύρεση εργασίας.

ι. Τα άσπρα του δόντια του χάριζαν μια εκθαμβωτική  λάμψη.

4) Να αντικατασταθούν οι λέξεις της στήλης Α με τις συνώνυμές τους στη στήλη Β ( 1 στοιχείο της Β περισσεύει)

                       Α                                                          Β

1.σκαρί                                                         α.σταθερός, αμετακίνητος

2.συλφίδα                                                     β.αδύνατος, ισχνός

3.μεφιστοφελικός                                         γ.σωματική διάπλαση, μπόι

4.πλαδαρός                                                   δ.καχεκτικός, φιλάσθενος

5.απλανής                                                      ε.αστείος

6.αιθέριος                                                      στ. κομψός, περίτεχνος

7.ωοειδές                                                       ζ. μαλακός, χαλαρός

8.ασθενικός                                                    η. λεπτός, διάφανος, ανάλαφρος

9.λιπόσαρκος                                                  θ. με σχήμα αβγού, ελλειπτικός

10.γελοίος                                                       ι. λυγερόκορμη γυναίκα

                                                                        ια. σατανικός, διαβολικός

5) Να επιλεγεί η σωστή απάντηση.

αρειμάνιος

- γεμάτος μανία

- πολεμοχαρής

- τρελός

- εξωγήινος

λιλιπούτειος

- γεμάτος στολίδια

- γιγάντιος

-μικροσκοπικός

- λουλουδένιος

ρακένδυτος

- καλοντυμένος

- ρακοσυλλέκτης

-κουρελής

-εκκεντρικός

αγένειο

-αγενές

-αμούστακο

-ανώριμο

λιμοκοντόρος

-φέρνει καταστροφή και πανικό

-φτωχός νέος που προκαλεί με την επιδεικτική εμφάνισή του

-μικροσκοπικός και ασήμαντος

φαιδρός

-σκυθρωπός και άγριος

-λαμπερός και χαρούμενος

-χλωμός και φοβισμένος

απέριττος

-λιτός, χωρίς επιτήδευση

-κομψός και επιμελημένος

-προκλητικός

σαρκαστικός

-αγενής και σόκιν

-ειρωνικός και υπεροπτικός

-σατανικός

Γ) ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΟΥ ΠΙΝΑΚΑ

1.      Η Γκερνίκα του Πικάσο περιγράφει την απανθρωπιά, τη βιαιότητα και την απόγνωση του πολέμου. Αφού δείτε τον πίνακα στο Εθνικό Μουσείο Βασίλισσα Σοφία http://www.museoreinasofia.es/coleccion/sala/sala-206     , διαβάστε τη σχετική περιγραφή του πίνακα στην ιστοσελίδα: http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-C107/358/2415,9260/Indexf_2.html   και απαντήστε στα εξής ερωτήματα:

Ø  πώς οργανώνονται οι λεπτομέρειες στην περιγραφή του πίνακα;

Ø  σε ποια σημεία του κειμένου εντοπίζετε σχόλια του έργου;

Ø  ποιο σκοπό νομίζετε ότι εξυπηρετεί η συγκεκριμένη ανάλυση της Γκερνίκα;

Δ) ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ

1.       Επισκεφθείτε την παρακάτω ιστοσελίδα: http://www.matia.gr/diafora/%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%BA%CE%B5%CF%85%CE%AD%CF%82/%CE%B1%CF%80%CF%8C%CE%BA%CF%81%CE%B9%CE%B5%CF%82/%CF%87%CE%B1%CF%81%CF%84%CE%B1%CE%B5%CF%84%CF%8C%CF%82-%CE%BF%CE%B4%CE%B7%CE%B3%CE%AF%CE%B5%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%BA%CE%B5%CF%85%CE%AE%CF%82.html  σχετικά με την κατασκευή χαρταετού   και στη συνέχεια απαντήστε στις εξής ερωτήσεις:

Ø  ποιος είναι ο ρόλος της συνοπτικής παρουσίασης της διαδικασίας στην αρχή;

Ø  θεωρείτε ότι οι οδηγίες είναι σαφείς για την κατασκευή ενός χαρταετού;

Ø  ποιος είναι ο ρόλος των σκίτσων που συνοδεύουν την περιγραφή;

Ø   Τι παρατηρείτε στο πρόσωπο, στην έγκλιση των ρημάτων και στο ύφος του κειμένου;