ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ - ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

                                                                                                                                             ΣΧ.ΕΤΟΣ:2014-15

ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΜΑΪΟΥ-ΙΟΥΝΙΟΥ

ΜΑΘΗΜΑ:  ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

ΤΑΞΗ Αʹ

ΚΕΙΜΕΝΟ

Τα παιδιά μελετούν, αλλά δεν κατανοούν

«Πολλές φορές διαβάζω και δεν καταλαβαίνω. Όταν τα κείμενα είναι αρχαία με νέα ελληνικά μαζί, μου φαίνονται πολύ περίεργα. Δυσκολεύομαι να καταλάβω, θέλει πολλή ανάλυση» απαντάει σε σχετική ερώτηση η Ελ., μαθήτρια της Γ΄ Λυκείου. Επίσης ο Β., μαθητής Γ΄ Λυκείου, δηλώνει: «Εκτός σχολείου, δεν μ’ αρέσει να διαβάζω. Αν εξαιρέσω τα μαθήματα που μ’ ενδιαφέρουν για τις Πανελλαδικές, χρειάζομαι συνήθως αρκετό χρόνο να κατανοήσω ένα κείμενο». Τέλος ο Στ., μαθητής Β΄ Λυκείου, αναφέρει: «Δυσκολεύομαι να γράψω. Δεν έχω ιδέες ή όταν έχω, δεν μπορώ να τις αναπτύξω. Έκθεση, πάω φροντιστήριο, μαθαίνω «πακέτα λέξεων», τα γράφω. Άλλα βιβλία, σχεδόν ποτέ. Προτιμώ ταινίες».

Όταν τέθηκε το ερώτημα στους εκπαιδευτικούς, αν τα παιδιά καταλαβαίνουν όταν μελετούν, οι απαντήσεις ήταν κατηγορηματικά αρνητικές. «Όχι όχι!», θα πει χωρίς δεύτερη σκέψη η κ. Ε.Ρ., φιλόλογος και την άποψη αυτή συμμερίζονται πολλοί συνάδελφοί της με πολυετή εμπειρία. Τα παιδιά είναι αρνητικά μπροστά στο συνεχές κείμενο. Βαριούνται και φοβούνται. Η λεξιπενία είναι ιδιαίτερα αισθητή, ενώ πρόβλημα υπάρχει τόσο στην κατανόηση, όσο και στην ορθογραφία. Το επίπεδο εγγραμματισμού διαρκώς υποβαθμίζεται στην Ελλάδα. Βέβαια, αντίστοιχη περιγράφεται η κατάσταση και στα δημόσια σχολεία της Γαλλίας, όπου μάλιστα καταργήθηκε η συγγραφή δοκιμίου από μαθητές, επειδή αδυνατούσαν οι περισσότεροι να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις αυτού του είδους λόγου.

Οι ειδικοί αποδίδουν το πρόβλημα σε πολλούς παράγοντες. Αρχικά στο οικογενειακό περιβάλλον. Τα παιδιά δεν είναι μυημένα στη λογοτεχνία, καθώς το περιβάλλον τους δεν ευνοεί συνήθως τη φιλαναγνωσία. «Ούτε εφημερίδα δεν διαβάζουν τα παιδιά μας, πράγμα που αποτυπώνεται και στο γράψιμό τους», αναφέρει μία μητέρα εφήβου. Οι εκπαιδευτικοί, παραδέχονται πως ευθύνονται κι αυτοί, καθώς αρκετές φορές «κατεβάζουν τον πήχη». Φυσικά, το πρόβλημα επιδεινώνεται και από τον μεγάλο όγκο της διδακτέας ύλης, ο οποίος είναι αντιστρόφως ανάλογος με τον διαθέσιμο χρόνο. Επίσης διάφοροι πειραματισμοί στην εκπαίδευση και η απουσία συνέχειας ευθύνονται για τη φθίνουσα πορεία του εγγραμματισμού. Ίσως όμως φταίει και η εικόνα, το Διαδίκτυο, τα greeklish και γενικότερα οι νέοι τρόποι επικοινωνίας, στους οποίους έχουν εθιστεί τα παιδιά μας. Έχοντας εξοικειωθεί με το επιφανειακό αδυνατούν να επεξεργαστούν ένα κείμενο και να αποκωδικοποιήσουν τα μηνύματά του.

«Η ικανότητα του μαθητή να διαβάζει, να κατανοεί και να συνθέτει κείμενα διαφορετικού είδους, η έννοια δηλαδή του εγγραμματισμού, στη σχολική κοινότητα δεν έχει κατακτηθεί από την πλειονότητα των παιδιών», επισημαίνουν αρκετοί καθηγητές Πανεπιστημίου. «Αυτό δεν είναι μόνο απόρροια του δύσκολου λεξιλογίου, αλλά και της εσωτερικής δομής και διάρθρωσης του κειμένου. Όσο απομακρυνόμαστε από τον αφηγηματικό λόγο και εισάγεται στα σχολικά εγχειρίδια ο επιστημονικός, έστω απλοποιημένος, τόσο δυσχεραίνει η προσπάθεια κατανόησης. Τα παιδιά μας δεν υστερούν σε νοημοσύνη. Ορισμένες φορές όμως καλούνται να διαχειριστούν «ύλη», που είναι δύσκολη για τον μέσο μαθητή, ενώ ο διαθέσιμος χρόνος αποτελεί πλέον αγαθό σε ανεπάρκεια», διατείνονται οι ειδικοί.

Επομένως, κρίνεται αναγκαίο να εστιάσουμε στην ικανότητα του παιδιού να κατανοεί τις ερωτήσεις, να δίνει απαντήσεις, αλλά και να διατυπώνει το ίδιο ερωτήσεις. Να επεξεργάζεται με αυτονομία τα δεδομένα του και να αντιλαμβάνεται τις μεταξύ τους σχέσεις.

Σε ό,τι αφορά τους εκπαιδευτικούς οι ειδικοί επισημαίνουν ότι είναι απαραίτητη η συνεχής επιμόρφωσή τους. Επίσης, είναι αναγκαίος ο σωστός προγραμματισμός, με βάση τον οποίο θα υλοποιούνται οι καινοτομίες στην εκπαίδευση, στο πλαίσιο των προκλήσεων της εποχής.

Ωστόσο, δε θα πρέπει να παραγνωρίσουμε και τον ρόλο των γονέων, οι οποίοι οφείλουν να υποστηρίξουν την προαγωγή της γνώσης. Με ποιους τρόπους; «Μιλώντας από την αρχή στο παιδί επεξηγηματικά, ερμηνευτικά και σχολιαστικά, όχι μόνο καθοδηγητικά. Εμπλεκόμενοι στην εκπαιδευτική διαδικασία. Εκθέτοντάς το σε προσλαμβάνουσες, ανάλογες με την ηλικία του», συμπληρώνουν οι ειδικοί.

Β. Χρυσοστομίδου, από την ιστοσελίδα της εφ. Η Καθημερινή, 23.02.2013 (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. (Μονάδες 15)

Α1. Σε ποιες αιτίες, σύμφωνα με τη συγγραφέα του κειμένου, αποδίδουν οι ειδικοί την αδυναμία των μαθητών να κατανοήσουν ένα κείμενο; (60-80 λέξεις)                                                                (μονάδες 15)

Α2. (Μονάδες 10)

Α2. Να επισημάνετε το είδος του συλλογισμού (παραγωγικός-επαγωγικός) της τρίτης παραγράφο( «Οι ειδικοί….τα μηνύματά του») και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.                               (μονάδες 10)

Β1. (Μονάδες 10)

Β1. Να γράψετε μία συνώνυμη λέξη για καθεμιά από τις λέξεις με την έντονη γραφή(περίεργα, συμμερίζονται, επιδεινώνεται, συνθέτει (κείμενα),απόρροια) με βάση τη σημασία τους στο κείμενο.

                                                                                                                                                                (μονάδες 10)

Β2. (Μονάδες 15)

Β2.«Η έννοια του εγγραμματισμού δεν έχει κατακτηθεί από την πλειονότητα των παιδιών».

1. Να αιτιολογήσετε την επιλογή της παθητικής σύνταξης από την αρθρογράφο.                 (μονάδες 5)

2. Να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική.                                                           (μονάδες 10)

 Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Ευαισθητοποιημένοι από το κείμενο που διαβάσατε, αποφασίζετε να γράψετε ένα άρθρο (350- 400 λέξεων) που θα δημοσιευθεί στη σχολική σας εφημερίδα, στο οποίο να προτείνετε τρόπους με τους οποίους μπορεί να καλλιεργηθεί η άρτια γλωσσική έκφραση των νέων από την οικογένεια, το σχολείο και την πολιτεία.                                                                                                               (μονάδες 50)

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α1. Η απάντηση βρίσκεται στην 3η παράγραφο του κειμένου.

Α2. Παραγωγικός ( από το γενικό στο ειδικό) βλ.σελ. 72  σχολικού βιβλίου .

Β1. Περίεργα= παράξενα,  συμμερίζονται= υιοθετούν, επιδεινώνεται=χειροτερεύει, συνθέτει ( κείμενα)= συγγράφει, απόρροια= αποτέλεσμα

Β2. 1. Η αρθρογράφος χρησιμοποιεί παθητική σύνταξη για να τονίσει την ενέργεια/ πράξη/ δράση του ρήματος. ( βλ σελ 150 σχολ βιβλίο)

2. Η πλειονότητα των παιδιών δεν έχει κατακτήσει την έννοια του εγγραμματισμού.( ενεργητική σύνταξη)

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Τρόποι καλλιέργειας της γλωσσικής έκφρασης των νέων:

1)      Οικογένεια:

Ø  Να παρέχει τα κατάλληλα πνευματικά ερεθίσματα στα νεαρά μέλη της, γεγονός που θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στις προτεραιότητες και τις επιλογές τους.

Ø  Να ασκεί ορθή γλωσσική αγωγή, κυρίως μέσα από τον ορθό λόγο της καθημερινής επικοινωνίας και το διάλογο.

Ø  Να καλλιεργεί την αγάπη για το βιβλίο και όχι απλώς τη χρησιμοθηρική αντίληψη για τη γνώση στο στενό πλαίσιο της επιδιωκόμενης επαγγελματικής αποκατάστασης

2)      Εκπαίδευση:

Ø  Να καταστήσει γνωστή τη γλώσσα σε όλη την ιστορική της διαδρομή και να αναδείξει με ελκυστικό και προσιτό τρόπο το λεξιλογικό της πλούτο και κυρίως τη λειτουργικότητα του στην καθημερινή επικοινωνία.

Ø  Να αναβαθμίσει τα γλωσσικά μαθήματα και να επιδιώξει την ορθή διδασκαλία της γλώσσας χωρίς πνεύμα σχολαστικισμού ή τυπολατρίας αλλά με σύγχρονους επιστημονικά  και παιδαγωγικά τρόπους  και με συγγράμματα ανανεωμένα, που θα αξιοποιούν την αποκτημένη  εμπειρία.

Ø  Να δημιουργήσει ένα πνευματικό περιβάλλον που θα ευνοεί την πνευματική αναζήτηση και το διάλογο.

Ø  να ενδυναµώσει την αγάπη για το βιβλίο και να ενθαρρύνει την ανάγνωση . Η οργάνωση ενηµερωµένων σχολικών βιβλιοθηκών, οι επισκέψεις µαθητών σε εκθέσεις βιβλίων, σε βιβλιοπωλεία ή οι προσκλήσεις σε ανθρώπους της  λογοτεχνίας να επισκέπτονται σχολεία για να επικοινωνούν µε τους µαθητές και τους διδάσκοντες είναι θετικές προς αυτήν την κατεύθυνση πρωτοβουλίες

Ø   να τολµήσει την εισαγωγή και χρησιµοποίηση των νέων τεχνολογιών στην υπηρεσία της γλωσσικής εκπαίδευσης

Ø  να επιµορφώνονται οι εκπαιδευτικοί

3)      Πολιτεία:

Ø  Να εμπλουτίσει τις βιβλιοθήκες με νέα βιβλία, ικανά να προσελκύσουν ένα μεγάλο μέρος των πολιτών και να καλλιεργήσουν τη φιλαναγνωστική διάθεση της ευρύτερης κοινωνίας.

Ø  Να προωθήσει µέτρα που θα παρέχουν τη δυνατότητα στον άνθρωπο να έχει περισσότερο ελεύθερο χρόνο, ώστε να τον αξιοποιεί δηµιουργικά (ανάγνωση βιβλίων, επισκέψεις σε εκθέσεις βιβλίου ή βιβλιοπωλεία κ.λπ.)

Ø  Να ακολουθήσει µια πολυδιάστατη πολιτική που θα υποστηρίζει τον εθνικό πολιτισµό, την τέχνη, την πολιτιστική δηµιουργία, την εθνική λογοτεχνία, το βιβλίο (τα Υπουργεία Πολιτισµού, Παιδείας, οργανισµοί όπως το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου και ιδρύµατα όπως η Ακαδηµία και τα πανεπιστήµια θα ήταν δυνατόν να αναλάβουν πρωταγωνιστικό ρόλο σε µια τέτοια προσπάθεια).

Ø  Να μεριμνήσει για την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού μέσα από ειδικά προγράμματα, όπως αυτά της λαϊκής επιμόρφωσης, των ανοιχτών πανεπιστημίων κλπ