ΕΠΙ ΑΣΠΑΛΑΘΩΝ, ΣΕΦΕΡΗΣ

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

«ΕΠΙ ΑΣΠΑΛΑΘΩΝ….» Γ. ΣΕΦΕΡΗ

ΣΥΓΚΕΙΜΕΝΟ

Η ποίηση του Σεφέρη επηρεάζεται από το κίνημα του μοντερνισμού και το ρεύμα του συμβολισμού. Ο απαισιόδοξος τόνος, η μελαγχολική διάθεση την οποία κάποιοι μελετητές ονόμασαν καημό και η συσχέτιση του μυθολογικού και ιστορικού παρελθόντος με το παρόν του Ελληνισμού παραμένουν τα σταθερά σημεία αναφοράς στο έργο του. Για τον Γιώργο Σεφέρη σταθερή φροντίδα υπήρξε η σπουδή της γλώσσας. «Η ποίηση του Σεφέρη δεν είναι βέβαια χαρούμενη· είναι απαισιόδοξη και μελαγχολική. Έχει τη θλίψη του ανθρώπου που συλλογίζεται πάνω στα ανθρώπινα, κι ακόμα του Έλληνα με το κατακάθι της πίκρας από τη σκλαβιά και τις εθνικές περιπέτειες» (Πολίτης 1985: 288).

 «Επί Ασπαλάθων» είναι το τελευταίο ποίημα του Σεφέρη και δημοσιεύτηκε στο Βήμα (23-9-71) τρεις μέρες μετά το θάνατό του στην περίοδο της δικτατορίας. Το ποίημα βασίζεται σε μια περικοπή του Πλάτωνα (Πολιτεία 614 κ.ε.) που αναφέρεται στη μεταθανάτια τιμωρία των αδίκων και ιδιαίτερα του Αρδιαίου. Ο Αρδιαίος, τύραννος σε μια πόλη της Παμφυλίας, ανάμεσα σε άλλες ανόσιες πράξεις είχε σκοτώσει τον πατέρα του και τον μεγαλύτερο αδερφό του. Γι' αυτό και η τιμωρία του, καθώς και άλλων τυράννων, στον άλλο κόσμο στάθηκε φοβερή.

 Ὁ Γιώργος Σεφέρης στα πρώτα χρόνια της δικτατορίας είχε επιλέξει τη σιωπή και την άρνηση να δημοσιεύσει δουλειά του στην Ελλάδα. Στις 28 Μαρτίου του 1969, δυο χρόνια πριν τον θάνατό του, αποφασίζει να μιλήσει για πρώτη φορά δημόσια και να καταγγείλει τη Δικτατορία. Ἡ δήλωσή του στο BBC έκανε τεράστια αίσθηση στην Ελλάδα και το εξωτερικό και έδωσε δύναμη και ελπίδα στο αντιδικτατορικό κίνημα.

Η μυθική μέθοδος: ο μύθος χρησιμοποιείται σαν ένα στοιχείο δομικό, σαν ένα είδος διαγράμματος που βοηθά τον ποιητή να εκφράσει αντικειμενικότερα την εμπειρία του. Με άλλα λόγια, η μυθική μέθοδος είναι μια αντικειμενική συστοιχία, που έχει για μορφή μια μυθική ιστορία. Με την εφαρμογή της, έχουμε μια ταύτιση των στοιχείων του μύθου με τα στοιχεία της σύγχρονης πραγματικότητας και συνεπώς μια ταύτιση της μυθικής εποχής με τη σύγχρονη. Το παρόν και το παρελθόν γίνονται ένα, συνυπάρχουν στην ίδια χρονική στιγμή που αποτελεί τον χρόνο του ποιήματος. [Ν. Βαγενάς, Ο ποιητής και ο Χορευτής, Κέδρος, Αθήνα, 1979, 152-153]

Η αρχαία παράδοση έχει αφομοιωθεί τέλεια από το μεγάλο ποι­ητή των σύγχρονων καιρών και η αίσθηση της τραγικότητας, που διατρέχει την ποίηση του, έχει τις ρίζες της σ' αυτήν. Ο Σεφέρης αξιοποιεί ποιητικά τον αρχαίο κόσμο της μυθολογίας^- ο αρχαίος ελληνικός μύθος λειτουργεί στην ποίηση του αμφίσημα: με τη μυ­θολογική του διάσταση και τη σύγχρονη ποιητική αναδημιουργία. Ο ποιητής δεν παραμένει προσηλωμένος στους αρχαίους μύθους, αλλά τους μεταφέρει στην εποχή μας, ώστε να εκφράζουν παραστα­τικά σύγχρονες εμπειρίες, και τους μετουσιώνει στη σημερινή πραγματικότητα. 

Τούτο φαίνεται χαρακτηριστικά σε τέσσερα ποιήµατα του Σεφέρη που καλύπτουν σχεδόν όλο το φάσµα της ποιητικής σταδιοδροµίας του Σεφέρη: το «Πάνω σ’ έναν ξένο στίχο» γράφεται το 1931 (δηµοσιεύεται το 1932), ο «Βασιλιάς της Ασίνης» το 1938-40, η «Ελένη» το 1955 και το «Επί Ασπαλάθων», το τελευταίο ποίημα   του Σεφέρη, το 1971.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1) Ως προς τι προϊδεάζει τον αναγνώστη ο τίτλος του ποιήματος σε συνδυασμό με τη χρονολογική ένδειξη ( 31 Μάρτη 1971);

2) Με δεδομένο ότι το ποίημα ανήκει στο συμβολισμό και έχει διδακτικό χαρακτήρα , ποια είναι τα στοιχεία που χρησιμοποιούνται αλληγορικά, τι συμβολίζουν και τι διδάσκουν διαχρονικά;

3) Ποια χαρακτηριστικά της σύγχρονης ποίησης λειτουργούν στο ποίημα;

4) α) Ποια πολιτική στάση του Γ.Σεφέρη καταγράφεται στο ποίημα;

     β) Γιατί επέλεξε «….τη μέρα εκείνη του Ευαγγελισμού…» ( 1^ος  στίχος) ως χρονολογία του ποιήματος του;

5) Ποιο είναι το κριτήριο της διαίρεσης των ενοτήτων του;

6) Τι επιδιώκει ο ποιητής αναφέροντας σε διαφορετικό χρόνο τα ρήματα που χρησιμοποιεί στην πρώτη στροφική ενότητα;

7) Ποια είναι τα χρονικά επίπεδα του ποιήματος και πώς συνδέονται μεταξύ τους;

8) Τι αποκαλύπτει η χρήση του μύθου του Αρδιαίου για την ποιητική πρόθεση και την πολιτική στάση του Γ. Σεφέρη κατά την εποχή που γράφεται το ποίημα;

9) Ποιο ηθικό σχήμα ακολουθεί ο μύθος και το επιμύθιό του;

10) Ποιες αισθήσεις σας κινητοποιούνται και ποιες σκέψεις σας δημιουργούνται από την α στροφή; Εκτιμήστε την εικονοπλαστική ικανότητα του ποιητή.

11) Από ποιες εικόνες ή φράσεις του ποιήματος προκύπτει η συναισθηματική σχέση του ποιητή με το αρχαίο ελληνικό παρελθόν;

12) Πού σκηνοθετήθηκε η δράση της δεύτερης στροφής και πώς συνδέεται το περιεχόμενό της με την πρώτη;

13) Ποιο θα καθορίζατε ως κυρίαρχο συναίσθημα του ποιητή κατά το χρόνο της ποιητικής δημιουργίας; Πώς δικαιολογείται αυτό αντικειμενικά;

14)  Γιώργος Σεφέρης (Χειρόγραφο Oκτώβριος 1968)

«Προκόβουμε καταπληκτικά».

Φράση γεμάτη σαρκασμό γραμμένη στο ημερολόγιο του, κάτω από την ημερομηνία της 21ης Απριλίου 1967. Ο Γιώργος Σεφέρης από την πρώτη στιγμή δεν είχε αυταπάτες.

Στα πρώτα χρόνια της δικτατορίας είχε επιλέξει τη σιωπή και την άρνηση να δημοσιεύει δουλειά του στην Ελλάδα. Δύο χρόνια πριν το θάνατό του, στις 28 Μαρτίου 1969, αποφασίζει να μιλήσει για πρώτη φορά δημόσια. Η δήλωσή του κατά της δικτατορίας στο BBC έκανε μεγάλη αίσθηση στην Ελλάδα και το εξωτερικό, και ο Σεφέρης παύθηκε από πρέσβης επί τιμή, ενώ του απαγορεύτηκε και να κάνει χρήση του διπλωματικού του διαβατηρίου

 http://www.youtube.com/watch?v=yabh_GAAk58: Η δήλωση του Γ.Σεφέρη κατά της δικτατορίας. Aκούστε τη Δήλωση του Σεφέρη και γράψτε ένα κείμενο ( 80-100 λέξεων) για την πολιτική κατάσταση της εποχής αφού τη συσχετίσετε με το ποίημα «Επι Ασπαλάθων…»

15) http://www.greek-language.gr/greekLang/literature/tools/concordance/seferis/: Συμφραστικός πίνακας Γ.Σεφέρη. Όρος Αναζήτησης:κολον%, , πετρ%. Α) Με βάση αυτές τις λέξεις-κλειδιά αναζητήστε τη θέση και τη σημασία τους στο ποιητικό έργο του Σεφέρη.Β) Ποια επίθετα συνοδεύουν τις λέξεις αυτές;Σχολιάστε την επιλογή του ποιητή.Ποια η σχέση του  με τον αρχαίο κόσμο;

16) ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ:Ν. Βαλαωρίτης, Αλληγορία

Με το πιο τρύπιο μου πουλόβερ

κάθομαι και γράφω

για τη σημερινή και την 

αυριανή κατάσταση -

φράσεις ωραίες, στίχους

ευρηματικούς, αφορισμούς

προειδοποιήσεις αναλύσεις

των δεδομένων και των ακόμα

αδόκητων του μέλλοντος

γεγονότων: είναι αναμφι-

σβητήτως ωραίο πρωινό

ούτε ζέστη ούτε κρύο

με λίγα συννεφάκια

επάνω απ΄τον αρχαίο ναό

τον στημένο στον πανάρχαιο

λόφο - από κάτω γογγύζουν

και διαμαρτύρονται οι τιτάνες

αλυσοδεμένοι χειροπόδαρα

από την αυταρχική πολιτική

του επικρατούντος καθεστώτος

ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ;

Αθήνα, 20 Σεπτεμβρίου 2012 . Από τη συλλογή "Πικρό καρναβάλι" [Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας] εκδόσεις Ψυχογιός

17) Ποιο θέμα θέτει το ποίημα «Επί Ασπαλάθων…» στους δύο τελευταίους στίχους; Ποια στοιχεία του κειμένου σας βοήθησαν να σχηματίσετε αυτή την άποψη; Ποια είναι η δική σας στάση; . Να αναπτύξετε την απάντησή σας σε ένα κείμενο 100 λέξεων

18) Να βιντεοσκοπήσετε την αφήγηση του ποιήματος «Επί Ασπαλάθων…» από μαθητή/τρια με συνοδεία πιάνου ή κιθάρας. ( Δείτε την ψηφιακή αφήγηση για να βοηθηθείτεhttps://video.sch.gr/asset/detail/Q1WQtJWQVEOEkPaOvW0TgqLr/h2kKUTLofjnELdXOQUExY4CL)