ΛΑΤΙΝΙΚΑ 6ο ΚΕΙΜΕΝΟ

 

LECTIO VI (SEXTA) ΟΙ ΝΟΜΟΙ

 

In eā civitāte, quam leges continent, boni viri libenter leges servant. Lex enim est fundamentum libertātis, fons aequitātis. Mens et animus et consilium et sententia civitātis posita est in legibus. Ut corpora nostra sine mente, sic civitas sine lege non stat. Legum ministri sunt magistrātus, legum interpretes iudices, legum denique omnes servi sumus: sic enim liberi esse possumus.

Μετάφραση

Σ’ αυτήν την πολιτεία, την οποία οι νόμοι στερεώνουν, οι καλοί άνδρες πρόθυμα τηρούν τους νόμους. Γιατί ο νόμος είναι θεμέλιο ελευθερίας, πηγή δικαιοσύνης. Ο νους και η ψυχή και η σκέψη και η κρίση της πολιτείας βρίσκονται στους νόμους. Όπως τα δικά μας σώματα (δεν υπάρχουν) χωρίς νου, έτσι και η πολιτεία δεν υπάρχει χωρίς νόμο. Οι άρχοντες είναι υπηρέτες των νόμων, οι δικαστές ερμηνευτές των νόμων, τελικά όλοι είμαστε δούλοι των νόμων: γιατί έτσι μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι.

 

Λεξιλόγιο

Ρηματα

Α’	servo – servavi – servatum – servāre sto – steti- statum - stāre[1]		τηρώ, φυλάω υπάρχω, στέκομαι
Β’		contineo – continui – contentum – continēre	συγκρατώ, στερεώνω

 Γ΄  pono- posui- positum- ponĕre                                             τοποθετώ

      possum[2]-potui-----posse                                                     μπορώ (ανώμαλο)

 

Ουσιαστικα

1η κλίση	2η  κλίση	3η κλίση
sententia-ae(θ): άποψη, κρίση	boni-orum (a):  καλοί πολίτες fundamentum-i (ο): θεμέλιο animus-i (α): ψυχή consilium-ii/i (ο): σκέψη vir-viri (α): άνδρας minister-stri (α): υπηρέτης servus-i (α): δούλος	civitas-atis[3] (θ): πολιτεία lex-legis (θ): νόμος libertas-atis[4] (θ): ελευθερία fons-fontis (α): πηγή aequitas-tatis [5](θ): δικαιοσύνη mens-mentis [6](θ): νους, πνεύμα corpus-oris (ο): σώμα interpres-tis (α/θ): ερμηνευτής iudex-dicis (α): δικαστής

4^η κλίση

magistratus- us(α): αρχές

Επιθετα 2^ης κλίσης

bonus –a –um: καλός-η-ο

[boni-orum=ουσιαστικοποιημένο επίθετο, (α) 2^ης : οι καλοί πολίτες]

liber –era-erum: ελεύθερος-η-ο

Επιθετα 3^ης κλίσης

omnis- omnis- omne: όλος-η-ο

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

is-ea-id: αυτός-ή-ό (δεικτική/ επαναληπτική αντωνυμία)

qui-quae-quod: ο οποίος- η οποία- το οποίο/ , που (αναφορική αντωνυμία)

noster-nostra-nostrum: δικός μας- δική μας- δικό μας (κτητική αντωνυμία α προσ. για πολλούς κτήτορες)

 

Προθεσεις sine + αφαιρετική: εμπρόθετος της εξαίρεσης Επιρρηματα libenter (τρόπου): πρόθυμα sic (τρόπου): έτσι denique (χρόνου):τελικά

Συνδεσμοι enim (αιτιολογικός): γάρ, διότι ut (παραβολικός ): όπως ut + sic (πάντα σε κύρια πρόταση)= σχηματίζουν παραβολική πρόταση

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

·        Τα ουσιαστικά libertas-atis, aequitas-atis δε σχηματίζουν πληθυντικό αριθμό γιατί είναι αφηρημένες έννοιες

·        Τα τριτόκλιτα ουσιαστικά σε -as/-atis είναι γένους θηλυκού. Από αυτά τα: civitas, aetas, dignitas, utilitas έχουν γενική πληθυντικού αε -um και σε -ium.

·        Όσα ουσιαστικά σχηματίζουν γενική πληθυντικού σε – ium , σχηματίζουν την αιτιατική πληθυντικού και σε  -es και σε -is . π.χ. fons: γεν πληθ -ntium και  fontes και -is

·        Ποια ουσιαστικά της γ κλίσης έχουν γενική πληθυντικού σε -ium:

α) τα ισοσύλλαβα π.χ. civis-is

β) από τα περιττοσύλλαβα όσα έχουν θέμα που τελειώνει σε 2 ή περισσότερα σύμφωνα π.χ. urbs-urbis . Εξαίρεση : pater, mater, frater

γ) τα ουδέτερα σε -e, -al , -ar π.χ  mare,animal, calcar

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ

quam leges continent: δευτερεύουσα αναφορική, προσδιοριστική πρόταση στη λέξη civitate της κύριας. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quam και εκφέρεται με οριστική (continent), καθώς εκφράζει το πραγματικό γεγονός.

 

Ut corpora nostra sine mente (non stant): δευτερεύουσα επιρρηματική, απλή, παραβολική, συγκριτική, που δηλώνει τον τρόπο. Εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut και εκφέρεται με οριστική (εννοούμενο ρήμα non stant), αφού η σύγκριση αφορά σε δύο καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται ότι είναι αντικειμενική πραγματικότητα. Η παραβολική πρόταση λειτουργεί ως β΄ όρος σύγκρισης. Ο α΄ όρος είναι η κύρια πρόταση «sic civitas…non stat». Το τροπικό επίρρημα sic της κύριας προεξαγγέλλει την απλή παραβολική/συγκριτική πρόταση του τρόπου.

 

 

 

 

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1.     Να κλιθούν σε όλες τις πτώσεις και των δύο αριθμών τις συνεκφορές ea civitate, boni viri.

 

2.    Να γράψετε στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού τα ουσιαστικά (να τηρηθούν οι πτώσεις που αντιστοιχούν στο κείμενο):

·        leges .............................................

·        fundamentum ...............................

·        sententia ........................................

·        ministri ............................................

 

3. Να μεταφέρετε όλους τους κλιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων στον  αντίθετο αριθμό.

Οι προτάσεις που θα προκύψουν να είναι νοηματικά αποδεκτές.

·        Lex enim est fundamentum libertatis, fons aequitatis.

          …………………………………………………………………………………………………

·        Ut corpora nostra sine mente, sic civitas sine lege non stat.

          ……………………………………………………………………………………………………..

·        In eā civitāte, quam leges continent, boni viri libenter leges servant.

         …………………………………………………………………………………………………………………………………

4. Nα γράψετε το β´ ενικό και το γ´ πληθυντικό πρόσωπο της Οριστικής Ενεστώτα και Παρατατικού των παρακάτω ρημάτων: continent, possumus, servant.

 

5. stat: να κλίνετε το ρήμα στην Οριστική Ενεστώτα και Παρατατικού.

 

6. ea, nostra, quam: να συμπληρώσετε τον πίνακα που ακολουθεί:

ea	Δοτική ενικού	Γενική πληθυντικού	Αιτιατική πληθυντικού
Αρσενικό
Θηλυκό
Ουδέτερο
nostra	Δοτική ενικού	Γενική πληθυντικού	Αιτιατική πληθυντικού
Αρσενικό
Θηλυκό
Ουδέτερο
quam	Δοτική ενικού	Γενική πληθυντικού	Αιτιατική πληθυντικού
Αρσενικό
Θηλυκό
Ουδέτερο

 

7.    Να συμπληρώσετε τα κενά των λέξεων με τις σωστές καταλήξεις:

·        Magistratus (ονομ πληθ) serv….. leg….. sunt.

·        Nos aequitat….. serva…..

·        Mens leg….. liber…… est.

 

8.    Να διορθώσετε τα συντακτικά λάθη που υπάρχουν στις παρακάτω προτάσεις και να δικαιολογήσετε τις διορθώσεις σας:

·        Aequitas sine leges non stat.

·        Antiqui Graeci libertate et aequitate fovebant.

·        In civitates iudices liberos esse possunt.

 

9.    Να συνδέσετε τους αριθμούς με τα γράμματα. Ένα στοιχείο της Β στήλης περισσεύει:

Στήλη Α	Στήλη Β
1. eā	a.κατηγορούμενο στο «lex»
2. quam	b. υποκείμενο στο «non stat»
3. viri	c. αντικείμενο στο «continent»
4. fundamentum	d.επιρρηματικός προσδιορισμός τρόπου
5. aequitātis	e. επιθετικός προσδιορισμός
6. animus	f. υποκείμενο στο «servant»
7. civitas	g.γενική υποκειμενική
8. ministri	h. αντικείμενο στο «possumus»
9. sic	i.γενική αντικειμενική
10. esse	j. υποκείμενο στο «posita est»
	k. κατηγορούμενο στο «magistrātus»

 

10.  Στις παρακάτω φράσεις να μετατρέψετε τα επίθετα σε αναφορικές προτάσεις σύμφωνα με το παράδειγμα: lex valida= lex, quae valida est.

·        incola barbarus=

·        corpus validum=

·        vita pulchra=

·        civitates liberae=

 

11.   Να αντικαταστήσετε τον προσδιορισμό του τόπου in civitate με τις λέξεις: domus, Neapolis, Athenae.

 

12.  Να μεταφράσετε στα Λατινικά τις προτάσεις:

·        Οι νόμοι είναι ο νους της πολιτείας.

·        Το σώμα μας χωρίς πνεύμα και ψυχή δεν μπορεί να υπάρξει.

 

13.  Να εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις ανταποκρίνονται στο νόημα του κειμένου:

·        Fons libertatis lex est.                                             Σ                     Λ

·        Bonae leges civitatem continent.                             Σ                     Λ

·        Corpora sine mente stant.                                        Σ                     Λ

·        Legum interpretes magistratus sunt.                      Σ                     Λ

 

14.  Με ποιες λατινικές λέξεις του κειμένου συνδέονται ετυμολογικά οι παρακάτω λέξεις της  Ελληνικής και των σύγχρονων ευρωπαϊκών γλωσσών; πόστο, civilization (αγγλ.), μαέστρος, judge (αγγλ.), άνεμος, mentalité (γαλ.), φουντάρω, μπουνάτσα.

 

15.  Να συμπληρώσετε τα κενά των παρακάτω προτάσεων με μια από τις λατινικές φράσεις που δίνονται στην παρένθεση. Μια από τις φράσεις δεν θα χρησιμοποιηθεί. (de iure, sine qua non, casus belli, de profundis, curriculum vitae, de facto)

·        Η πολύωρη και κοπιαστική μελέτη είναι ……………………για την επιτυχία ενός μαθητή ή μιας μαθήτριας στις πανελλαδικές εξετάσεις.

·        Για να εξελιχθεί κάποιος στον εργασιακό τομέα σήμερα, είναι απαραίτητο ένα πλούσιο ………………………………….

·        H Κύπρος είναι διχοτομημένη …………………, αλλά σε καμία περίπτωση …………………………..

·        Ο πρωθυπουργός έδωσε  μια πραγματικά …………………………………. συνέντευξη.

 

---

[1] όταν το ρ. είναι σύνθετο δεν έχει σουπίνο.

[2] Το ρήμα possum είναι σύνθετο και αποτελείται από το ρ. sum – fui- esse και σαν πρώτο συνθετικό έχει:

α) το pot- όταν ακολουθεί τύπος του sum που αρχίζει από φωνήεν και

β) το pos-  όταν ακολουθεί τύπος του sum  που αρχίζει από σύμφωνο.

Δηλ. Ενεστ.: possum, potes, potest, possumus, potestis, possunt,  Παρατ.: poteram, poteras κ.ο.κ, Μέλλ.: potero, poteris, κ.ο.κ.

Οι παραπάνω ιδιομορφίες ισχύουν μόνο για τους ενεστωτικούς χρόνους. Οι συντελικοί χρόνοι σχηματίζονται κανονικά από το θέμα του παρακειμένου, δηλ. Παρακ.: potui, potuisti, κ.ο.κ., Υπερσ. potueram, potueras, κ.ο.κ, Σ. Μελλ. potuero, potueris, κ.ο.κ.

[3] σχηματίζει τη γενική πληθυντικού και σε -um και σε -ium. (civitatum και civitatium)

[4] το ουσιαστικό, ως αφηρημένη έννοια, δεν σχηματίζει κατά κανόνα πληθυντικό αριθμό.

[5] το ουσιαστικό, ως αφηρημένη έννοια, δεν σχηματίζει κατά κανόνα πληθυντικό αριθμό.

 

[6] το ουσιαστικό δεν σχηματίζει πληθυντικό αριθμό.